Donderdag zei ik dat ik het zou gaan hebben over de uitdrukking draconische maatregelen. Dat zijn maatregelen die zo ingrijpend zijn en zo streng, dat de gevolgen verschrikkelijk kunnen zijn.
De draconische maatregelen zijn afgeleid van de naam van de eerste Griekse wetgever in Athene, genaamd Drako. Hij was de eerste die het strafrecht invoerde en onderscheid maakte tussen moord, doodslag en per ongeluk iemand vermoorden. Voor de strafmaat maakte dit overigens niet uit: op alles, zelfs op lichte vergrijpen, stond de doodstraf.

Draco’s draconische maatregelen

Draco’s codificatie van de wet, want dat is wat hij deed, puur het vastleggen van reeds bestaande wetten, gebeurde zo rond 621 voor Christus. Er waren twee belangrijke stappen voorwaarts voor de democratie:

1. Klassenjustitie werd min of meer afgeschaft doordat de interpretatie vaststond. Eerst werd het namelijk nog vrijelijk geïnterpreteerd op basis van de klasse waar je toe behoorde
2. Bloedwraak werd verboden. Daarmee werd de macht van de familieraden gebroken die hiermee het recht op zelf voor rechter spelen (eigenrichting) kwijtraakten.

Bloedwraak is niet hetzelfde als eerwraak. Bij bloedwraak gaat het om een lid van de ene stam of familie die door toedoen van een lid van een andere stam of familie is omgekomen, of dit nu moord was of een ongeval. Werd de overledene niet gewroken, dan ging men ervanuit dat de stam eerloos was. Bloedwraak herstelde de balans tussen de stammen. Maar dit terzijde.
Draconische maatregelen gaan nog verder dan alleen het opleggen van zware sancties. Die sancties worden daarna ook nog eens punctueel uitgevoerd. Dat betekende bijvoorbeeld dat een opgelegde straf van vijftig zweepslagen dus echt vijftig zweepslagen behelsde, zelfs als de veroordeelde bij slag nummer dertig het leven liet, dan nog dienden de laatste twintig slagen gegeven te worden. Tenminste, dat stel ik me zo voor.
Lang hebben de wetten van Draco het niet volgehouden. In de vroege zesde eeuw voor Christus (zo rond 594 v Chr.) werden de wetten vervangen door die van Solon. Solon legde de kiem voor de democratische vertegenwoordiging van Athene, waarbij ook de armste bevolkingsgroepen toegang kregen tot de volksvergadering. Ook waren er wetten met betrekking tot rouwen, zeden en huwelijk. Zelfs waren er wetten rondom mantelzorg voor ouden van dagen: de ouders waren verplicht om hun kinderen een beroep te leren waarmee ze geld konden verdienen; de kinderen waren op hun beurt verplicht om hun ouders op te nemen als zij niet meer voor zichzelf konden zorgen. Solon verlichtte alle straffen uit de draconische wetten, behalve die voor moord. Daarop bleef de doodstraf staan.
Onze uitdrukking draconische maatregelen heeft dus een democratische waarde, hoe minimaal ook. Ze zijn de grondlegging van de allereerste wetboeken en gespecialiseerde gerechtshoven in de geschiedenis. Dat ze het maar dertig jaar hebben volgehouden, is alleen maar goed geweest voor de democratie.