“Website! Bah!” zo hoor ik de taalpurist verzuchten. “Waarom noemt men dat niet een webstek?” En zo zijn er nog meer buitenlandse woorden die het Nederlands zijn binnengeslopen. Vroeger stond er in het woordenboek nog een waarschuwend anglicisme of gallicisme. Of als men het heel bont maakte: germanisme. Er zijn echter goede redenen om buitenlandse woorden in het Nederlands toe te laten.
Er zijn zelfs zeven redenen om anderstalige woorden in het Nederlands te gebruiken! Die zal ik vandaag bespreken.
1. Algemeen gebruik
Als ik zou spreken over nekspierverrekking, likstok of hartstimulator, dan weet een enkeling misschien waar ik het over heb. Het is duidelijker om whiplash, lolly en pacemaker te gebruiken. Deze buitenlandse woorden zijn inmiddels zo ingeburgerd, dat maar weinig mensen nog weten dat het niet van oorsprong Nederlands is.
Wist u bijvoorbeeld dat het woord helicopter uit het Frans komt? Hoeveel mensen weten wat er bedoeld wordt als je spreekt over een wentelwiek of een hefschroefvliegtuig?
2. Onvertaalbaarheid van buitenlandse woorden
Vaak worden met buitenlandse woorden niet alleen die woorden overgenomen, maar ook het product en het idee of gevoel erachter. Het meest onvertaalbare woord in het Nederlands is gezelligheid. Geen enkele andere taal kent het gevoel achter dit woord. En dat geldt omgekeerd ook voor buitenlandse woorden. De woorden zijn niet te vertalen zonder het gevoel erachter te verliezen.
Wat je nu vaak in jongerentaal hoort, is het woord awkward: een prachtig Engels woord dat in vertaling het gevoel zou verliezen. Het is een combinatie van vreemdheid en genantheid die het Nederlands niet in één woord kan vangen.
Andere onvertaalbare woorden zijn: savoir-vivre, weltschmerz, follow-up, privacy en tao.
3. Verschil in betekenis
Vaak wordt een woord ontleend aan een andere taal, omdat dit woord een (soms) miniem betekenisverschil geeft. Bekijk maar eens de volgende woordparen:
kroeg – café
gebeurtenis – happening
toets – test
voorzeggen – souffleren
Het betekenisverschil tussen bijvoorbeeld voorzeggen en souffleren is het verschil tussen een 1 krijgen of je tekst vergeten en een toneelstuk verpesten.
4. De gevoelswaarde is anders
Kijk eens naar het verschil tussen vrijgezel en single. Een vrijgezel heeft meestal iets van een ouwe vrijster in zich: overgebleven, treurig en misschien zelfs wel verbitterd. Een single is bewust alleen: het heet niet voor niets een happy single! De gevoelswaarde van dit buitenlandse woord is anders.
5. Eufemistisch gebruik
Sommige buitenlandse woorden worden verhullend gebruikt. Daar praat men liever niet over. We gaan niet naar het schijthuis, maar naar het toilet. En natuurlijk zweten we niet tijdens het sporten: we transpireren. Een sweatshirt klinkt nog altijd beter dan een transpireerhemd.
6. Kort korter kortst
Een groep die probeert kamerleden te overtuigen van hun gelijk door middel van druk en argumenten. Enig idee wat er bedoeld wordt? Is lobbyen dan niet veel beter?
Of: hinderlijk volgen van een ex-geliefde of bekend persoon. Verdovende of bewustzijnsverruimende middelen. Probleemverkennend gesprek op basis waarvan een therapie wordt gekozen. Met ‘jij’ aanspreken. Niet naar winst strevende instelling.
Of: stalken. Drugs. Intakegesprek. Tutoyeren. Non-profitorganisatie.
Er valt veel te zeggen voor de kortere woorden: ten eerste nemen ze minder ruimte in, ten tweede bevatten ze een nuance die in de omschrijving vaak verloren gaat.
7. Extra zeggingskracht
Iedereen kent de spreekwoordelijke Deutsche pünktlichkeit. Is dat niet veel sterker dan het Nederlandse preciesheid? Een fingerspitzengefühl is veel krachtiger dan ik voel het in mijn vingertoppen. En wat dacht je van a finishing touch en de babyboom?
Soms hebben buitenlandse woorden een extra zeggingskracht die je met het Nederlandse woord niet kan benaderen. Dan is het zeker prima om het sterkere buitenlandse woord te gebruiken.
Het gebruik van buitenlandse woorden is goed te verdedigen, mits dit aan één van bovenstaande redenen voldoet. Soms is het buitenlandse woord nou eenmaal beter. Hoe awkward ook.
