Daar waar komma’s, punten en puntkomma’s tekstverdelers zijn, zijn alinea’s tekstverdelers. Alinea’s verdelen een lap tekst in overzichtelijke stukjes tekst. De lezer weet instinctief waar hij of zij aan toe is. Maar hoe werkte het ook weer met die alinea’s? Wanneer is een alinea een alinea en waar bestaat een alinea uit? Hoe bepaal je waar een nieuwe alinea begint en waar de vorige dus eindigt?

Daarvoor zullen we eerst naar de tekst als geheel kijken

Een tekst is een flink aantal woorden bij elkaar dat samen een geheel vormt over één onderwerp. Om ervoor te zorgen, dat dit geheel van woorden overzichtelijk blijft en niet een grote brij wordt, verdelen we de tekst eerst in drie delen.

1. De inleiding

De inleiding leidt een tekst in, zoals het woord al zegt. Je kunt in de inleiding beginnen met het introduceren van je onderwerp. Dit kan bijvoorbeeld door het vertellen van een anekdote, een aantal vragen stellen (zoals ik in deze inleiding deed) of door een al dan niet schokkende stelling te poneren.

2. De kern

AKA het middenstuk. Hierin vertel je wat je eigenlijk wil zeggen over je onderwerp. Dit bestaat over het algemeen uit kleinere deelonderwerpen.

3. Het slot

Dit stukje sluit je verhaal af. Dit kun je ook weer op drie manieren doen. Je kunt eindigen  met een conclusie, een samenvatting of een aansporing of een combinatie van deze drie.

Het belangrijkste van je tekst is de kern

Als je een tekst gaat opstellen en je hebt nog niet zo heel veel schrijfervaring, dan is het belangrijk om een groter onderwerp te verdelen in deelonderwerpjes. Over ieder deelonderwerpje schrijf je daarna de belangrijkste informatie op. Het liefst in één zin. Die ene zin noemen we de kernzin. Die kernzin staat meestal als eerste, tweede of laatste zin van de alinea. De rest van de alinea is de toelichting op of de uitleg van de kernzin. Dat kan een voorbeeld zijn of een uitleg of een toelichting of een andere manier om de kernzin te verklaren.

Ieder deelonderwerpje heeft zijn eigen alinea

Als je deelonderwerpje wat groter is, dan kun je ervoor kiezen om meerdere alinea’s te besteden aan je deelonderwerp. Dan kun je er beter een tussenkopje boven zetten. Wat mij betreft is dit niet nodig voor teksten van één A4-tje of minder. Dan is een tekst overzichtelijk genoeg om zonder tussenkopjes te werken. Je bepaalt het begin en einde van je deelonderwerp en dus de alinea aan de hand van wat je te zeggen hebt. Heb je weinig te vertellen, dan heb je een kortere alinea, vergt je kernzin meer uitleg, dan krijg je een langere alinea. Als je een tekst moet schrijven, bijvoorbeeld voor je werk, dan is het ‘t makkelijkste om een schema te maken, zoals je in de download onderaan kunt zien. Dit geeft je houvast bij het maken van je alinea’s en je hebt altijd een kladje waar je belangrijkste gedachten op staan.

En dan nog even dit

Als je een tekst schrijft, dan moet die tekst over een onderwerp gaan, dat is opgeknipt in deelonderwerpen. Ieder deelonderwerp heeft een eigen alinea. Die alinea bestaat uit een kernzin en een toelichting of uitleg. Je kunt die alinea’s alleen niet zomaar klakkeloos achter elkaar plakken. Daar heb je toch nog wat meer voor nodig. Om alinea’s aan elkaar te breien, zijn er een aantal mogelijkheden:

1. Herhalingszinnen: een zinnetje waarin een woord of woordgroep van de vorige alinea herhaald wordt in de nieuwe alinea. Dit kan ook een synoniem zijn, bijvoorbeeld: docent – leraar.
2. Signaalwoorden: woorden die een verband met de voorgaande alinea aangeven. Denk hierbij aan: ten eerste, vervolgens, daarentegen, maar, als gevolg van, enzovoort.
3. Aankondigende zinnen: deze zinnen geven vaak de volgorde weer waarin een tekst is opgebouwd en zijn vaak te vinden aan het begin van een tekst
4. Overgangszinnen: zinnen waarin met een verwijswoord wordt verwezen naar een woord uit de vorige alinea.

Gelukkig hebben we de download nog

Die download geeft in het kort weer wat hier staat. Als je hem download, noem dan nog even mijn naam, @drspee, en dit artikel in je tweet, facebook-update of andere sociale media die je gebruikt. Dank je wel!
alinea’s