Van de achterflap:

Een groep zigeuners die onrust in het dorp brengt; een straat die alleen geasfalteerd is aan de kant van de burgemeesterswoning; de zondagen waarop een vader in een zwarte jas het huis verlaat en ‘s avonds dronken thuiskomt. In Barrevoetse februari verwerkte Herta Müller ervaringen uit haar jeugd in een primitief Roemeesns dorp met een Duitstalige bevolking, en uit haar leven in de stad onder de dictatuur van Ceauşescu. Angst en wantrouwen, en pijn om het verlies van vrienden, vormen de rode draad in deze schetsen.

Het boek van Herta Müller is onderverdeeld in een flink aantal korte en wat langere hoofdstukjes. De zinnen zijn soms heel kort, zoals ze in kinderboeken staan, soms wat langer, maar eigenlijk nooit zo lang dat je de draad kwijtraakt. Ik las dit boek eerst als een soort aaneensluitend verhaal, maar ik zag al snel mijn vergissing in. Het zijn echt aparte herinneringen, doorelkaar lopend, a-chronologisch. Op het moment dat ik dat doorhad, las het boek voor mij een stuk makkelijker.
Ieder hoofdstuk is dus een herinnering, een schets van het leven dat zij leefde in het Roemeense dorpje. Het verwoorden ervan doet zij op een virtuoze manier. Ze heeft de taal van de herinnering echt begrepen: het zijn flarden van zintuigelijke waarnemingen en gesprekken. Flarden van gebeurtenissen die een indruk hebben achtergelaten. De herinneringen lijken gelijke tred te houden met de leeftijd van de schrijfster. Dat zie je aan de beschrijving van de tante die haar behoefte doet langs de spoorlijn na een voorstelling van zigeuners in het dorp:

Onder haar rokken klonk geruis. Ze plukte gras met een witte hand en kreunde luid als voor de dood. OP de spoordijk stond een zwarte man, hij keek omhoog naar de hemel. ‘Anders waren we nu allang thuis geweest’, zei hij. En zijn stem was de stem van mijn oom.
Het stonk naar bedorven vlees. Mijn tante tilde haar rokken op. Een lichte vlek stond de zwarte bloes. De vlek was breed en symmetrischer dan twee manen. Mijn tante veegde met een bosje gras haar achterste af. Mijn oom liep op de spoordijk heen en weer. Hij bleef even staan en: ‘Grote goedheid’, riep hij uit, ‘dat stinkt als de pest.’

Later, als de ik-persoon getrouwd is en een volwassen zoon heeft, worden de herinneringen samenhangender. Ze beschrijft hoe haar zoon naar de oorlog vertrekt en hoe de vader zijn koffer draagt.

Barrevoetse februari geeft de kou van de maand al weer

Dit eerste hoofdstuk geeft gelijk een goede indruk hoe Müller met de taal speelt in haar schetsen:

Barrevoetse februari, ik weet het niet. De tenen van de vogel hangen lager dan zijn vlucht. Ik duw het raam dicht.
Een dag kan de straat oversteken.

Het zijn de bijzondere vertalingen van de waarnemingen die dit boek tot een onvergetelijk stuk tekst maken. Het NRC schrijft: “Elk woord verrast. En menig woord blijft je bij.” Ik ben het daar roerend mee eens. Ik heb herinneringen nog nooit op zo’n bijzondere manier verwoord gezien.
Herta Müller: Barrevoetse februari. Vertaald uit het Duits door Ria van Hengel. Uitgeverij De Geus, 2014.
Hier kun je meer recensies lezen over dit boek.
Dit is mijn achtste boekrecensie in het kader van ‘Een perfecte dag voor literatuur‘, georganiseerd door Cathelijne Esser van Not just any book. Ik heb dit boek gratis gekregen, maar dat heeft in geen enkel opzicht mijn mening over het boek beïnvloed.