Laatst had ik een heel interessant gesprek over begrijpend lezen. Veel kinderen zeggen: “Ik snap toch wat er staat? Waarom moet ik dan nog begrijpend lezen?” Ja, natuurlijk snap je wat er staat. Bij begrijpend lezen gaat het echter om andere dingen dan alleen om begrijpen wat er staat.

Begrijpend lezen vinden leerlingen het minst leuke onderdeel van Nederlands. Ze vinden dat ze al kunnen lezen. En waarom heet het begrijpend lezen? Ze weten wat de woorden betekenen – als je geluk hebt – die er staan dus ze begrijpen de tekst.

Helaas, dat is niet wat begrijpend lezen is

Begrijpend lezen gaat dieper dan alleen begrip van woorden in de tekst. Natuurlijk is dit belangrijk, maar nog belangrijker is dat je uit de tekst een woordbetekenis kunt halen als je het woord niet kent. Dat kun je doen door te kijken of er een synoniem staat of een uitleg.
Veel leerlingen stoppen namelijk met lezen als er een moeilijk woord komt: “ik snap het niet” is dan de meest gehoorde kreet. De echte volhouder leest door – of een stukje terug – om te kijken of hij uit de omringende tekst de betekenis van dat woord kan halen zonder een woordenboek of internet.
Een ander onderdeel van begrijpend lezen is achter de tekst kunnen kijken, de structuur kunnen doorzien. Zo moet een leerling weten welke structuren horen bij een betoog, een beschouwing, een informerende tekst en een amuserende tekst (ik leerde vroeger nog diverterend, maar dat terzijde).
Zo zul je bij een betoog altijd argumenten aantreffen en bij een beschouwing juist twee kanten van een verhaal. Daarnaast moet een leerling aan signaalwoorden (ten eerste, ten tweede, daarom, daarnaast, want, enzovoort) kunnen zien wat voor soort argumentatie gebruikt wordt. Als een leerling dat kan, dan heeft hij of zij tekstbegrip.
Tekstbegrip houdt ook in dat een leerling het achterliggende doel van de schrijver doorziet: wil de schrijver mij overtuigen of aan het denken zetten of amuseren of misschien alleen maar informeren.

Ik ga toch met mijn handen werken dus ik heb dit niet nodig.

Maar wat nu als je een werkbeschrijving moet lezen of een e-mail van je opdrachtgever krijgt? Dat is ook begrijpend lezen.
Misschien lees je in je hele leven nooit meer een betoog, maar een informerende tekst zal altijd tot je werk behoren. Zelfs privé heb je informerende teksten om te lezen: denk maar aan de krant of een brief van de gemeente over bomenkap voor je huis. Dan moet je toch begrijpen of je een boom op je huis kan krijgen of dat er misschien bomen blijven staan vanwege een broedende slechtvalk.