Vorige week dinsdag besprak ik de werkwoordspelling. Deze week dacht ik de samenstellingen eens aan te pakken.
Via Wordle.net
De basisregel voor samenstellingen
Eigenlijk is het vrij simpel:
schrijf een samenstelling zoveel mogelijk aan elkaar
Woorden als kortetermijngeheugen, parttime, huisvredebreuk en oudpapierhandel worden aan elkaar geschreven. Het maakt niet uit of het woord uit een vreemde taal komt of heel erg lang wordt.
Als een samenstelling met een naam begint, dan schrijf je hem ook aan elkaar: Marshallplan, Greenwichtijd.
Bestaat een samenstelling uit meer namen, dan neem je de naam over zoals die is en plak je het volgende woord erachteraan: Indische Oceaangebied, Rode Kruisgebouw, Generaal Spoorlaan.
Getallen
Getallen tot duizend schrijf je aan elkaar, maar na het getal duizend komt er een spatie na het woord. Dat betekent dat woorden als negenentachtig, driehonderddrieëntwintig en vijfhonderd. Let op het trema bij drieëntwintig. Dit is om uitspraakproblemen te voorkomen.
Getallen na duizend krijgen dus een spatie: vijfduizend vierhonderdvijftig en twintigduizend tweehonderdeenenzeventig. Overigens is het ’t beste om getallen die zo groot zijn in cijfers te schrijven. Getallen tot twintig en hele tientallen en honderdtallen kun je wel weer in letters schrijven.
Rangtelwoorden schrijf je na duizend wel weer aan elkaar: de achtmiljoenste bezoeker van het nieuwe Rijksmuseum (!) krijgt een vrijkaartje.
Voorzetsels
Wat waren dat ook al weer voor dingen? Even hier kijken:
Hoort een voorzetsel niet bij het werkwoord, dan moet je het aan het andere voorzetsel koppelen of aan woorden als hier, daar, er en waar. Bijvoorbeeld: ervandoor gaan, eraan denken en Ik zit achterin.
Maar: Ik zit achter in de auto.
De tussen -n /-s
De tussen -s is ook weer vrij simpel: schrijf een s als je hem hoort. Denk bijvoorbeeld aan dorpsweg of stationsplein. Als iemand dan bijvoorbeeld dorpweg zegt, dan hoeft die persoon de s ook niet te schrijven. Het is dan dus niet fout.
Maar wat nu als je hem niet hoort, zoals bijvoorbeeld bij samenstellingen waarvan het tweede deel met een sisklank begint zoals chef, zaak of straat? Dan moet je een trucje toepassen: vervang het laatste deel door een woord zonder sisklank. Hoor je de s bij het uitspreken? Dan schrijf je hem ook.
Station + chef: vervang straat door weg en maak de samenstelling, stationsweg. Hier staat een s, dus dan komt deze ook bij de oorspronkelijke samenstelling: stationschef.
Hoe het zit met de tussen -n kun je ontdekken door deze pdf (opent in een nieuwe tab) te downloaden. Het enige dat je hoeft te doen is de stappen van het schema volgen en je hebt het juiste antwoord. Deel je dan als dank deze post weer even met je twittervolgers, Facebookvrienden of Google+ en noem je dan mijn twitternaam (@drspee)? Dat vind ik erg fijn :).
