Dit is de laatste alweer in de serie gedichten. We kennen dus best veel dichtsoorten: het sonnet, de ballade, visuele poëzie of beeldgedichten, epigrammen en grafschriften, limericks, haiku en elfjes. Vandaag dan de laatste dichtvormen: ollekebollekes en dichtvormen op de inhoud. Ik begin met de laatste, daarna zal ik het over ollekebollekes hebben.

wordle.net

Op inhoud

We onderscheiden gedichten niet alleen naar de vorm, maar ook op inhoud. Hierbij moet je denken aan liederen, odes en hymnes, elegieën en hekeldichten.

Het lied bestaat uit verschillende subgenres

We kennen volksliederen zoals onze kinderliedjes. Ze horen tot het cultuurgoed van een land. Daarnaast is er onderscheid tussen religieuze, wereldse en pedagogische liederen. Die liederen hebben een doel. Denk aan psalmen (religie), liefdesliedjes (werelds) en opvoedkundige liedjes (pedagogisch).
Ook kunnen liederen afhankelijk zijn van publiek: we kennen sociale liederen (protestliedjes), chansons (de luisterliedjes), kinderliedjes, popsongs en levensliederen zoals de smartlap.

De ode en de hymne

Het verschil tussen een ode en een hymne ligt in de tekst: voor wie is het geschreven? Een ode is een loflied geschreven voor een persoon, denk aan het Wilhelmus. Een hymne is ook een loflied, maar dan voor een godheid.

De elegie is een klaaglied

Zo’n gedicht wordt meestal geschreven bij iemands overlijden. Ik noemde al eerder het Egidiuslied. Dit is een goed voorbeeld van een elegie. Ook W.H. Auden heeft een elegie geschreven:
Funeral blues
http://www.youtube.com/watch?v=b_a-eXIoyYA

Het hekeldicht is een gedicht waar je iemand hekelt

Het is een satirisch gedicht vol met spot. De dichter is verontwaardigd of heeft haatgevoelens voor het onderwerp van het gedicht. Vaak zijn het maatschappelijke of politieke situaties of personen die het onderwerp zijn van een hekeldicht. Youp van ‘t Hek is hier heel goed in:

Chiquita
duizend hongerbuiken in ruanda
miljoenen hutututsi’s gaan er aan
in china loopt de allerlaatste panda
en chiquita is een prachtige banaan
vliegtuig stort in zee vlakbij biskaje
daarbij zijn er honderd doodgegaan
een deel is opgevroten door de haaien
en chiquita is een prachtige banaan
palestijnen gooien steeds met stenen
het milieu lijkt steeds meer op de maan
in belgií« zijn kinderen verdwenen
en chiquita is een prachtige banaan
tornado eist zo’n zesenvijftig doden
bij fokker verliest duizend man zijn baan
le pen haat alle negers en ook joden
en chiquita is een prachtige banaan
u ziet het nieuws dankzij de reclame
ziet u hoe we naar de donder gaan
val alle doden vergeet u alle namen
behalve chiquita
want chiquita is een prachtige banaan
ja, is een prachtige banaan
ja, is een prachtige banaan
cha cha cha.

Ollekebolleke rebusolleke ollekebolleke knol!

Een ollekebolleke is genoemd naar het bovenstaande regeltje. Een versvorm die in 1974 werd geïntroduceerd door Drs.P, Ivo de Wijs en Peter Nieuwint. Het werd een ollekebolleke genoemd omdat het metrum, het ritme, van het versje hetzelfde was als dit kinderliedje.
Het is een gedichtje dat aan een aantal regels moet voldoen:

1. Het is een puntdicht (humoristisch met clou)
2. Twee strofen van vier versregels
3. Het metrum is een dactylus: de eerste lettergreep heeft de klemtoon, de twee daarna niet
4. Regel 6 bevat een woord van zes lettergrepen, waarbij de vierde lettergreep de klemtoon bevat. Bijvoorbeeld: melk/boe/ren/hon/den/haar. Vergelijk: ol/le/ke/bol/le/ke.
5. Regel 2 bevat het onderwerp van het gedichtje, meestal een naam
6. Regel 1 is meestal een (nonsense)uitroep.

Voorbeeldje van de meester zelve, Drs. P:

Dactylus! Dactylus!
Ollekebolleke
Tweemaal vier regels
Die rijmen aan ’t slot
Kreet, thema, één woord met
Zeslettergrepigheid
Moeilijk te maken
Maar wat een genot!

Dit gedicht komt uit de bundel (geen affiliatie) De odyssee van Drs. P. die vol staat met zijn beste ollekebollekes.
Ook de zondag genoemde Frank van Pamelen maakt ollekebollekes. Ik ben zo vrij om er hier nog een te citeren:

Gloeiende, gloeiende!
Frater Onantius
Loopt door zijn kamer
En schreeuwt moord en brand
Heb ik na dertig jaar
Benedictijnertijd
Weer een erectie
En dan slaapt mijn hand

Misschien kun je er zelf een maken? Leuk! Laat hem achter in de reacties.
Dit is dus de laatste in de serie gedichten. Heb je nog vragen suggesties of wil je nog iets anders weten over de Nederlandse taal? Laat het me weten in de reacties en ik ga ermee aan de slag!