Nederland is altijd al een volk van het water geweest: de VOC, piraterij, watergeuzen, koopvaardij. Heel veel Nederlandse woorden uit de zeevaart zijn terechtgekomen in andere talen. Zelfs in het Japans kennen ze het woord ‘mastu’ voor onze mast. En denk ook eens aan ‘mast’, ‘sails’ en ‘bow’ in het Engels. Maar driemaal is scheepsrecht, dat is een spreekwoord dat ik niet snapte. Want wat betekent dat nou weer?

Driemaal is scheepsrecht wil zeggen dat het, wanneer het twee keer niet lukt, het de derde keer misschien wel lukt. Mogelijk heeft het te maken met de bijzondere betekenis van het getal drie. Denk hierbij aan de heilige drie-eenheid en het gezegde ‘al het goede komt in drieën’.
Er zijn twee mogelijkheden voor de herkomst van dit spreekwoord. De eerste mogelijkheid is het schepensrecht, de rechtspraak uit de Middeleeuwen. Daar gebeurde ook alles in drie keer: drie keer per jaar een rechtszitting van drie dagen, je mocht drie keer de eed afleggen als je de eerste twee keer haperde en bij biedingen moest men soms drie keer bieden. Hier komt ook het ‘eenmaal, andermaal, verkocht!’ vandaan.

Driemaal is scheepsrecht in de scheepvaart

Ook in de scheepvaart heeft het cijfer drie betekenis. De schipper moest zijn bemanning drie maaltijden geven, een onbetamelijkheid tijdens het eten werd met drie slagen gestraft en een gestorven zeeman werd met de volgende woorden overboord gezet: “een, twee, drie, in godsnaam”.
Als je met een schip rechtuit wil varen, dan moet je daar wel wat voor doen. Tenminste, dat is wat ik me heb laten vertellen. Het schijnt dat je niet rechtuit kunt varen op de golven, maar dat je een soort slalom moet doen. Als je dan links rechts links met de golfslag mee vaart, dan ga je rechtdoor. Als ik het allemaal goed begrepen heb. Maar als iemand anders het beter uit kan leggen, dan graag in de reacties!
Spreekwoorden zijn de kers op de taart van de Nederlandse taal, de krenten in de pap, zogezegd. Iedere week wil ik een spreekwoord behandelen. Voel je vrij om een spreekwoord aan te dragen als je wil weten waar het vandaan komt. Dan ga ik op onderzoek. Bekijk alle spreekwoorden.
Plaatje: Katherine McCormack