Op de markt is je gulden een daalder waard.

Dat werd vroeger gezongen in een reclame, in de hoop meer mensen naar de markt te krijgen. Een daalder was anderhalve gulden. De bedoeling was dat je meer waarde kreeg voor je gulden als je je boodschappen deed op de markt. Toen mensen echt dachten dat je met een gulden een waarde kon afkopen van 1,50, werd de reclame snel uit de lucht gehaald.

Een daalder is een oude munt die rond 1500 voor het eerst werd geslagen in Joachimsthal. Daar werd de daalder ook naar vernoemd: de Joachimsthaler of kort gezegd de thaler.
In het Nederlands werd dit de Pruisische daalder. In deze munt paste 30 stuivers (30 x 0,05 ct = 1,50). Uit de daalder ontstond de rijksdaalder: deze was 50 stuivers waard en dus 2,50.
De dollar verwijst nog naar het Nederlandse verleden. Het woord dollar is afgeleid van deze oude munt.

Toen de daalder afgeschaft werd, bleef hij achter in de taal

We hebben nog steeds een aantal spreekwoorden met het woord:

• De eerste klap is een daalder waard – een goed begin is het halve werk;
• Een paard van een daalder – een trots mens;
• Hij zit op een daalderplaats – hij heeft de beste plaats; en
• Een koekoeksroep ter helft van maart, is voor de boer een daalder waard – goede weersverwachting.

Een sprookje over de wisseldaalder

De wisseldaalder komt voor in verschillende volksverhalen. Hij had een wonderlijke kracht: hij raakte nooit op. De bezitter kon ermee betalen, maar kwam telkens terug bij de eigenaar. De ontvangende partij bemerkte zijn verlies na het afrekenen omdat de munt dan niet meer in zijn portemonnee zat.

De eerste klap is een daalder waard

Dat is in het karate nu letterlijk het geval. Als jij het eerste punt scoort, dan krijg je een voordeel genaamd senchu. Als je gelijk staat aan het einde van de twee minuten, dan krijg jij het voordeel en heb je de partij gewonnen. Filmpje van mij van afgelopen zondag, waar ik de eerste klap uitdeel!

Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.