Spreekwoord 22: gat
Ik ben gelukkig niet voor een gat te vangen: ik laat me soms een beetje ontmoedigen door tegenslag, maar ik weet me daar vrij snel van te herstellen. Soms kan het even duren voor ik hersteld ben en dan kan het betekenen dat ik even geen nagel heb om aan mijn gat te krabben.
Dit is een spreekwoord dat mij altijd al geïnteresseerd heeft. Iedereen heeft toch wel nagels op zijn vingers zitten? Maar misschien ook wel niet, als je zo arm bent als Job, dat je je eigen nagels moet opeten. Blijft toch een raar spreekwoord met deze verklaring.
Nagel als in spijker
Een ander woord voor nagel is spijker. Maar de vraag blijft waarom je met een spijker aan je gat zou moeten krabben. Dat lijkt me pijnlijk. Natuurlijk zijn spijkers geen schaars goed, dus als je zelfs geen spijker meer hebt, dan ben je wel heel arm. Toch lijkt me dit ook niet de juiste verklaring.
Nagel als in kruidnagel
Kruidnagel was een specerij die vanuit Indië naar Nederland werd vervoerd. De kruidnagelproductie werd bijna geheel in Indonesië gebruikt om te worden verwerkt in gerechten maar ook in zogenaamde kreteks sigaretten. Deze specerij werd door de Romeinen geïntroduceerd in Europa, maar in de Middeleeuwen werd het vrij weinig gebruikt, omdat het een heel duur kruid was. Ook hier is de prijs van het product een indicatie van de armoede van de mensen: kruidnagels werden in Indonesië gekocht voor 25 cent per pond gekocht, maar in Antwerpen en Lissabon voor drie tot vier gulden per pond verkocht.
Nagel als in een cent?
Zelf dacht ik altijd dat een nagel een muntstukje van een cent was. Als je zelfs dat niet meer had, dan was je echt wel heel erg arm. Ik weet niet of dit een goede verklaring is. Maar als je een aanvulling hebt of mij kunt bevestigen of corrigeren, dan hoor ik het graag.
Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.
Plaatje: CC BY 2.5, Wikipedia
Meer weten of vragen?
Ben je geïnteresseerd geraakt door dit blog? Stuur me een berichtje en help je verder!
We nemen allemaal aan dat de uitdrukking betekent dat iemand zeer arm is. Het laatste dat de persoon in kwestie in zijn bezit had was een nagel. Als je die niet meer had, had je niets meer. Ik spreek hier van een spijkervormig voorwerp. Ik heb mij laten vertellen dat dit diende om een kuiltje te kunnen maken om zijn\haar behoefte in te doen. Het gebruik zou teruggaan naar de tijd van de Romeinen. Als een legioen op tocht was en iemand moest dringend, dan zette die persoon zich naast de weg en deed zijn behoefte. Heb pas het Archeon in Alphen a/d Rijn bezocht en heb er geen romein gezien met een nagel. Ze kenden zelfs de uitdrukking niet. Wat is er waar van mijn verhaal?
Ik denk dat, zoals altijd, de waarheid in het midden ligt. Misschien waren er geldstukjes zo groot als een nagel, waardoor die nageltjes gingen heten. Wie zal het zeggen?