Spreekwoord 31: augustus
Het is al weer augustus, oogstmaand. Traditioneel de maand waarin de oogst binnengehaald werd. Maar ook een maand die voorspellingen kan doen voor de rest van het jaar. En vandaag is het Portiuncula. Het bijbehorende spreekwoord: met St. Portionkel,
is het om acht uur donker.
Basiliek Santa Maria degli Angeli
Sint-Wie? Portiuncula. Het is niet echt een persoon, niet echt een heilige. Het is vernoemd naar het stukje grond dat Franciscus van Assisi kreeg en waarop een kerkje stond dat Santa Maria degli Angeli heette. Later is daar een grote basiliek overheen gebouwd.
Portiuncula was een aflaat die op 2 augustus verdiend kon worden. Daarvoor moesten de mensen een Franciscaner kerk bezoeken en daar de voorgeschreven gebeden doen: een weesgegroet, een Onze Vader en een Credo waren de voorgeschreven gebeden. Verder moest men ook nog biechten en ter communie gegaan zijn voor het verdienen van een volledige aflaat. Deze aflaat kon ervoor zorgen dat je niet in het vagevuur terecht hoefde te komen.
De ‘naar binnen naar buiten’ aflaat
Dit was een aflaat die vaker verkregen kon worden. Het kwam erop neer dat de gelovigen de kerk ingingen, de benodigde gebeden opzegden en naar buiten liepen. Vervolgens keerden ze zich om, gingen de kerk binnen, voldeden aan de eisen en kregen zo opnieuw een aflaat. Iedere volledige aflaat haalde dus een ziel uit het vagevuur. Dit is een toties-quoties aflaat.
In 1966 werd de aflaat bevestigd door de toenmalige paus Paulus IV, maar hij voerde een restrictie in: de aflaat kon nog maar een keer verdiend worden. Hij was dus niet meer toties-quoties.
Persjoenkelen op 2 augustus
Je kunt tot middernacht vandaag een katholieke kerk binnengaan, de voorgeschreven handelingen uitvoeren en daarna de aflaat verdienen. Dus als je nog iemand uit het vagevuur wil redden, dan moet je het nu doen. Anders moet die arme ziel (letterlijk!) wachten tot volgend jaar.
Portiuncula werd verbasterd naar pesjoenkelen. Het zal je dan ook niet verwonderen dat persjoenkelen of pesjonkelen betekent dat je bij voortduring ergens naar binnen en naar buiten loopt.
En waarom het om acht uur donker is op deze dag? Dat was nog voor het bestaan van de zomertijd. En als je weet dat de zon rond half tien ondergaat rond deze tijd, dan is het niet moeilijk om te bedenken dat het zonder zomertijd al om acht uur donker is.
Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.
Plaatje: sergio souza
Meer weten of vragen?
Ben je geïnteresseerd geraakt door dit blog? Stuur me een berichtje en help je verder!
hij is leuk! En ik had er nog nooit van gehoord. Overigens vraag ik me af hoe je in de tijdloze eeuwigheid ergens een jaar op kunt wachten. Maar goed, ik geloof wel meer niet 😉