Met de hoed in de hand kom je door gans het land was het eerste waar ik aan moest denken toen ik het nieuwe spreekwoord-woord las. Ik wist niet eens dat het een spreekwoord was, maar even googelen leerde mij dat er zelfs een grappige aanvulling is: maar met de pet op de test red je het ook best. Als je beleefd bent, kom je best ver. Maar die pet dan?

Ik denk dat die pet staat voor bescheidenheid of hard werken. Een hoed was natuurlijk voor de hoge heren, een pet voor de werknemers. Een werknemer die bescheiden was en hard werkte, red het ook prima, lijkt het te willen zeggen.
Net als vriendelijkheid en beleefdheid zijn hard werken en bescheidenheid natuurlijk goede Nederlandse waarden. Maar die pet bleef me toch een beetje dwars zitten. We kennen natuurlijk veel spreekwoorden met pet, maar altijd in een negatieve betekenis. Kijk maar:

• Jan met de pet
• Daar kan ik met mijn pet niet bij
• Dat gaat me boven mijn pet
• Dat is pet!

De pet is kennelijk iets dat geassocieerd wordt met de lagere klasse, waarop neergekeken moet worden. Al zoekend kwam ik uit bij de website Taalvoutjes. Hier schrijft Mark Mackintosh over de oorsprong van de negatieve connotatie die het woord pet oproept.

“Gans het land moet petten dragen”

Behalve de adel, die was vrijgesteld van deze plicht.
In de veertiende eeuw werden petten gesignaleerd in Italië en Engeland. Een pet was een wollen muts met een klep aan de voorkant. In 1571 besloot het parlement in Engeland dat jongens vanaf zes jaar een pet moesten gaan dragen. Dit werd gedaan om de wolproductie te stimuleren.
In 1597 werd de wet weer afgeschaft, maar ondertussen werd de pet al geassocieerd met de lagere klassen van de samenleving. De hogere klassen droegen namelijk van die hoge hoeden, de zogenaamde top hats. En sinds die tijd is de pet altijd een onderdeel gebleven van de werkende klasse.
Dus vriendelijkheid en beleefdheid zijn best, maar hard werken levert ook veel op.
Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.