Je zit voor je toetsenbord (of je typmachine of een leeg blaadje) en je wil een tekst gaan schrijven. Alles goed en wel: het middenstuk zit in je hoofd, maar je moet het begin verzinnen. Het begin moet prikkelend zijn en uitnodigen tot verder lezen. Hoe pak je een lezer bij zijn lurven en zijn kladden? Hier vind je zestien tips om een tekst te openen.

Er zijn dus zeker zestien manieren om een tekst te openen. De ene manier is geschikter dan de andere voor de verschillende tekstmogelijkheden. Een nieuwsbericht opent anders dan een filosofische verhandeling over goed en fout. Bedenk dus vantevoren goed wat je tekstdoel is.

16 openingsmanieren

1. De samenvatting

Deze opening is bij uitstek geschikt voor nieuwsberichten waarin je snel de vijf w vragen en 1 h vraag moet beantwoorden. In twee zinnetjes beschrijf je wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe iets is gebeurd. Zo krijgt de lezer snel het nieuws en kan hij daarna beslissen of hij verder leest of het bij deze informatie houdt.

2. De aankondiging

De aankondiging somt de onderwerpen van de tekst op zonder dat de auteur loslaat wat hij erover gaat beweren. Als schrijver beloof je in een aankondiging boeiende informatie (los die belofte in!) en de lezer moet zich daarmee tevreden stellen. Vaak zul je een dergelijke opening tegenkomen in vakbladen en non-fictieboeken.

3. De stelling

Deze opening vind je vaak in het opiniekatern van de kranten. Een stelling prikkelt en nodigt uit tot discussie. Dit is een zeer lastige manier voor een schrijver om een artikel te openen: je moet de lezer tarten en tegelijk uitnodigen om door te lezen. Bedenk ook dat je niet met een cliché moet beginnen: “De wereld om ons heen verandert snel. Wij veranderen mee.”

4. De anekdote

Een anekdote is een kort verhaal met drama en ontknoping en vaak ook een beetje grappig. Zorg ervoor dat de anekdote niet te lang is, dat het drama duidelijk aanwezig is en dat hij aansluit bij de tekst. Deze opening kan voor alle teksten, behalve het nieuwsbericht, gebruikt worden. Een anekdote kan een persoon introduceren of een onderwerp inleiden.

5. Een grap

Deze opening lijkt op een anekdote. Het verschil is echter dat er om deze opening echt gelachen moet worden. Daarnaast is het belangrijk dat het duidelijk is dat het om een grap gaat. Dat doe je met de standaardformuleringen: “Komt een vrouw bij de dokter…”, “Een Duitser, een Nederlander en een Belg…”. Hoewel de eerste door Kluun niet echt meer duidelijk maakt dat het om een grap gaat.

6. Middenin het verhaal (in medias res)

De schrijver begint abrupt in het midden van de handeling. Dit is een middel dat al in de Romeinse tijd gebruikt werd en bewezen effectief is. Lezers laten zich graag inpakken door zo’n opening. Dat niet alles meteen duidelijk is, is niet nodig, als het maar voldoende prikkelt tot verder lezen.

7. De vraag

Een goede vraag aan het begin doet een beroep op de lezer. Je vraagt hem om mee te denken met je verhaal. Daarom mag zo’n vraag niet te moeilijk zijn, maar ook niet te makkelijk. Daarnaast moet je niet vergeten om de openingsvraag te beantwoorden in de rest van je artikel. Ook deze opening is geschikt voor alle artikelen, behalve nieuwsartikelen.

8. Contrast

Een contrast confronteert de lezer met twee onverenigbare eigenschappen. Een interessant contrast is die tussen vooroordeel en realiteit. De lezer verwacht bij deze openingsvorm opheldering van de schrijver.

9. Raadsel en paradox

Deze opening veroorzaakt kortsluiting in de hersenen van de lezer. Een ultieme mogelijkheid om je lezer te prikkelen en hem te laten doorlezen. Een voorbeeld van deze opening: “De afstand Amsterdam – Maastricht is groter dan Maastricht – Amsterdam”. Voelt u hem? De kortsluiting en de oplossing van het raadsel.

10. Sfeertekening, decor en portret

Je kunt een artikel openen door een plaats te beschrijven. Zo zet je het decor neer van de plaats van handeling. Als je de sfeer beschrijft dan kun je ook een prachtige opening maken. Ook het uiterlijk beschrijven van een persoon kan een prikkelende opening van je artikel geven.
Deze openingen werken alleen als ze aansluiten bij de rest van de tekst. De details moeten daarnaast voldoende schilderen en typeren. Anders valt je lezer in slaap.

11. Het citaat

Je hebt citaten en je hebt citaten. De ene vorm is een citaat dat is uitgesproken door (of toegeschreven aan) een mens. Daarnaast kun je ook citeren uit boeken en andere bronnen. Een menselijk citaat geeft authenticiteit aan je artikel. Het laat zien dat het over mensen gaat. Denk bijvoorbeeld aan iets wat iemand heeft gezegd die je noemt in je artikel of een uitspraak van een proefpersoon.
Het werkt alleen als je citaat betekenisvol is en voldoende interessant. Literaire citaten trekken je artikel op een hoger plan en geven het autoriteit. Kies voor een opening een kort citaat.

12. De historie

Teruggaan in de tijd is een goede opening voor het laten zien van de ontwikkeling van een idee, product of techniek. Zo’n terugblik geeft zicht op de achtergrond van dat wat je beschrijft. Je kunt met zo’n historisch overzicht contrast of overeenkomst aangeven. Een opening als deze ligt wel voor de hand: alles heeft een geschiedenis.

13. De ik-opening

Deze lijkt weer op de anekdote en heeft iets weg van de historische opening. De schrijver vertelt over iets wat hemzelf is overkomen. Zo laat de schrijver zien dat hij een echt mens is en niet alleen een autoriteit op zijn vakgebied. De auteur geeft een inkijkje in zijn eigen leven en dat is wat mensen graag willen lezen.

14. De u-opening

Zo betrek je de lezer direct bij je verhaal. Hij zal als het goed is, het gelezene direct op zichzelf betrekken. Daarnaast verklein je de afstand tussen schrijver en lezer. In plaats van u kun je, afhankelijk van je doelgroep en de huisstijl van het blad, ook ‘je’ gebruiken.

15. Schokkende cijfers

Je lezer laten schrikken met cijfers is ook een manier om een artikel te openen. De reactie die het moet oproepen: “Zoveel?” of: “Dat is weinig!” en de lezer is getriggerd om door te lezen. Het moet natuurlijk wel echt schokkend zijn. Vervolgens moeten de cijfers ook makkelijk te onthouden zijn. Werk daarom met afgeronde getallen: ongeveer 3 miljoen is makkelijker te onthouden dan 2.299.571.

16. Suggestieve opsomming

Er zijn twee soorten opsommingen: die met en die zonder inleiding. Die zonder inleiding prikkelt het meest: waarom schrijft de auteur deze op? Wat heeft dat met het artikel te maken? Een goede opsomming kan de lezer nieuwsgierig maken naar de rest van de tekst. Ook kun je zeer onverwachte zaken in de opsomming plaatsen. Dan heb je de lezer volledig te pakken.
Deze zestien manieren sluiten elkaar niet uit: je kunt ze natuurlijk combineren. Het belangrijkste is dat je ze zo combineert dat je de lezer pakt en hem niet meer loslaat tot de laatste punt.