Waarom zou een roman zich onmiddellijk voor ons moeten ontsluiten? Dat is de vraag van deze week. Vraag 45 alweer. Vijf weken tot het einde van het jaar en het (voorlopige?) einde van deze serie vragen. Terug naar de vraag. Want waarom zou je direct de sleutel moeten krijgen om een roman te begrijpen?
Ton Anbeek, mijn professor Moderne Letterkunde tijdens mijn studie Nederlands, was verzot op de boeken van Harry Mulisch. Ons jaar was dat echter niet. Met pijn en moeite lazen we De procedure van de schrijver. Het eerste hoofdstuk was hermetisch: dat wil zeggen, er was veel moeite voor nodig om te begrijpen waar het over ging.
Het tweede hoofdstuk begon met de zin: “Zo, nu we onder ons zijn…” of iets van dergelijke strekking. Ik had het al weer helemaal gehad met Mulisch en zijn opschepperij over zijn kennis. En sindsdien heb ik veel moeite met het lezen van boeken die niet in het begin al een tipje van de sluier oplichten.
Natuurlijk vind ik het leuk om een beetje te moeten puzzelen om een roman te begrijpen, maar het kan ook te ver gaan. Zo was er in de Middeleeuwen een non die naar mijn mening een beetje teveel LSD had gebruikt. De non, Hadewijch genaamd, schreef liederen waarin ze haar liefde voor God beschreef. Dat ging zo ver dat het bijna leek op een orgastische ervaring, ik refereer hier aan het zevende visioen, waarin zij haar eenwording met Christus beschrijft. De sleutel die ik erop probeerde paste niet. Geen LSD-trip, maar visioenen van een mystica. Voor mij werden deze liederen niet ontsloten.

Het is moeilijk de juiste sleutel te vinden

Zeker in boeken die behoren tot de literaire canon. Ik schreef al eerder over de leeslijst van Theo Witte waarin niveau zes het hoogste niveau is. Deze boeken zijn het meest hermetisch, het meest gesloten. Dit zijn boeken waarop je het meest moet puzzelen.
Wat ik wel leuk vind, is het ontsluiten van intertekstualiteit. Welke mythe klinkt hier door? Welke Bijbeltekst past hierbij? Welke godheid wordt hier bedoeld? Waar verwijst een bepaald motief naar? Is dit een bekend motief, een soort oermotief? Dat zijn de leukste dingen om te ontsluiten, zeker nu het volledige internet tot mijn beschikking is, zodat ik mijn bevindingen kan verifiëren of juist kan zoeken naar namen en zaken die ik nog niet ken.