Jacob Jan Voerman vroeg mij of hij wat mocht toevoegen aan mijn blogs over communicatie. Dat mocht van mij, graag zelfs! Hij is communicatietrainer geweest en weet daarom veel van communiceren. Ik ben er erg trots op dat hij zich nog een keer met zijn vorige vak heeft willen bezig houden om mijn blog aan te vullen en te verrijken met zijn kennis. Ter informatie: Jacob Jan heeft twee cochleair implantaten (CI’s), waardoor hij kan horen. Zijn theater draait ook om communicatie. Hieronder vind je zijn bijdrage.
Martha schreef hier over communicatie.
Ik doe daar nog een model bij.
Om vervolgens te zeggen dat theorieën en modellen niet zaligmakend zijn.
Dat is ook de reden dat ik geen communicatietrainingen meer geef. Goed communiceren is namelijk geen kwestie van de regels goed toepassen. Goed communiceren is een kwestie van je hart open zetten.
Dat wist je natuurlijk al, maar via die modellen kan ik laten zien hoe dat werkt.
Dit is het basismodel waar ik ooit al mijn trainingen mee begon.

Dit model laat zien dat onze communicatie drie lagen heeft.
 
Inhoud
Het bestaat uit alle informatie die uitgewisseld wordt. Ik zeg expres geen feitelijke informatie. Want ook subjectieve informatie behoort in dit model tot de inhoud.
Als we samen over films praten, en ik vertel aan jou welke films ik mooi vind en waarom, is dat allemaal inhoud.
De pyramide wordt vaak voorgesteld als ijsberg, waarvan alleen het topje boven water komt. Dat topje is de inhoud.
Procedure en Proces vormen samen de meta-communicatie. Communicatie over de communicatie. Alles wat niet de inhoud zelf is. Dat zit dus allemaal onder water.
Als je het wil vergelijken: dat kan met de vier aspecten van communicatie die Martha hier noemde.
De inhoud valt samen met het zakelijke aspect. De overige aspecten, appelerend, expressief en relationeel, komen zowel op procedureniveau als op procesniveau voor. (Nou ja, expressief misschien alleen op procesniveau, maar dat is een beetje muggeziften.)
Procedure
Dit is alles wat gezegd wordt over de gang van zaken tijdens de communicatie. In een vergadering is dit wat de voorzitter doet. Beurten geven, tijd bewaken, beslissingsprocedures voorstellen en begeleiden. In privégesprekken doen we hier bijna niet aan, zodat die heel chaotisch verlopen.
Ik hoor slecht. Met chaos versta ik niks. Ik voel me vaak gedwongen om op dit niveau in te grijpen, als ik een gesprek wil volgen. En geloof me, dat is alles behalve gemakkelijk. We máken er hier toch een zootje van. Niet te filmen! (Wacht eens, goed idee. Ik zou het eens moeten filmen, je zou het niet geloven)
Proces
Dit is wat we naar elkaar toe voelen, terwijl we aan het praten zijn.
Hier draait alles om en toch draaien wij hier om heen.
Maar we praten toch wel over ons gevoel?
Ja maar bijna nooit over ons gevoel hier en op dit moment. Even een extreem voorbeeld, zodat je het subtiele verschil meteen begrijpt.
Ik ben verdrietig, en jij vraagt iets in de trant van “wat is er?” Als ik nu ga uitleggen waarom ik verdrietig ben, zit ik op inhoudsniveau te praten. Als jij dan met woorden gaat troosten, of advies gaat geven, zitten we beiden op inhoudsniveau, veilig weg bij het verdriet zelf.
Procesniveau is hier en nu zijn, bij dat verdriet, bij jou en mij.
Als je naast me komt zitten, zeg je met je lijf meer dan je met woorden kunt doen. Maar op procesniveau kun je ook woorden gebruiken.
Als ik zeg: “Blijf nog even bij me, want ik heb je nu even nodig” of “Wat fijn dat je er bent.” dán zeg ik iets op proces-niveau.
In veel gevallen is het procesniveau wel aanwezig, maar zijn we te bang om het te benoemen. We draaien er omheen, we raden er naar, interpreteren ons een slag in de rondte. En daar het gaat fout. Bijna alle misverstanden ontstaan op dit niveau. Als we leren praten op dit niveau scheelt dat een hoop conflicten.
Goed communiceren is wat vaker het procedureniveau gebruiken (scheelt heel erg in de chaos), en vooral wat vaker op procesniveau communiceren.
Om te praten op procesniveau moet je je hart open durven zetten; te voelen wat daar gebeurt, en dat durven delen.
Dat hoeft helemaal niet in één keer goed. Als beide partijen hun hart open zetten, kunnen ze net zo lang hun woorden delen en poeven totdat ze elkaar echt begrijpen.
Ik ken twee hele mooie modellen die deze processen verhelderen, die wil ik best laten zien. Maar uiteindelijk komt het daar op neer: het lef om je hart te openen, en de tijd nemen om elkaars hart te begrijpen. Elkaar ruimte geven. Elkaar willen zien.
Dat is waarom ik geen communicatietrainingen meer geef. Want dit valt niet in een training te leren. Ik probeer het voor te leven, ik schrijf er over, ik maak theater om met je hart te zien, en ik begeleid groepen waarin je je verhaal kunt delen, in alle ruimte en respect. Want . . .
“Ik geloof
dat ik geen groter geschenk
kan ontvangen
dan door de ander
te worden gezien,
te worden gehoord,
te worden begrepen
en aangeraakt.”
Ik heb nog wel een tip. Als je wil oefenen met je hart openen,  zoek dan goede mensen om je heen. Mensen die jou de ruimte geven. Martha is zo’n mens.
Dank je wel voor je bijdrage, Jacob Jan. Ik ben weer heel wat wijzer. En dank je wel voor het prachtige compliment. Ik ben er helemaal ontroerd van. Tot een volgend gastblog!