Vorige week besprak ik wat stijlkwesties zijn. Ik verdeelde de kwesties in twee categorieën: op woordniveau en op zinsniveau. Vandaag behandel ik een aantal stijlkwesties op woordniveau. Het zal vandaag gaan om de contaminaties, verkeerde voorzetsels, woorden die een andere betekenis hebben dan de bedoelde betekenis en over inconsequent gebruik van werwoordstijden.

wordle.net

Contaminaties

Het woord contaminatie betekent letterlijk besmetting. De meeste contaminaties herkennen we eigenlijk niet eens meer. Zeg nu zelf: hoe vaak gebruik jij het woord uitprinten of afprinten?
Uitprinten en afprinten zijn contaminaties. Ze komen van twee andere woorden namelijk uitdraaien en printen of afdrukken en printen. Je ziet dat die twee woorden elkaar hebben beïnvloed: van beiden wordt een stukje gepakt en dat wordt aan elkaar geplakt. De woorden zijn verhaspeld.
Bekende contaminaties zijn: opnoteren en optelefoneren. Vroeger was het zelfs een beetje stoer om deze woorden te gebruiken. Tegenwoordig moet je oppassen dat je niet wordt uitgelachen.
Je kunt contaminaties ook tegenkomen in woordgroepen. Denk maar aan: “Hoe duur kost de vis?” Of: “Hij rookt als een ketting”. Het eerste voorbeeld is een verhaspeling van: hoe duur is de vis en wat kost de vis?
Het tweede voorbeeld, misschien wat gezocht, maar laat zien dat je op verschillende manieren te maken kunt hebben met contaminaties: “hij rookt als een ketter” of “hij is een kettingroker”.

Verkeerde voorzetsels

Sommige voorzetsels – je weet wel, alles wat je voor de kast, tafel of welk ander meubelstuk dan ook kunt zetten – hebben een vaste verbinding met een werkwoord. Zo’n voorzetsel moet je dan wel gebruiken, anders krijg je verkeerde zinnen:

1. De oorzaak voor dit probleem is nog niet bekend.
2. Ik heb het niet tegen de kinderen verteld.
3. Zo ook kunnen we een parallel trekken naar onze eigen lezer.

Heb je ze herkend? Ik geef de antwoorden onderaan dit blog.
Als je dus een stuk tekst gaat schrijven, let dan in ieder geval met de juiste voorzetsels 😉

De betekenis die je niet wilde, maar wel gebruikte

Het woord heeft een feitelijk andere betekenis dan de schrijver wilde. Ik kan dit eigenlijk alleen maar met wat voorbeelden laten zien:

1. Mensen met een laag eigenbeeld kiezen vaak voor plastische chirurgie.
2. Mensen met psychiatrische problemen zoals faalangst kunnen veel baat hebben bij een gesprek met een psycholoog.
3. De ex-dictator wordt aangeklaagd voor misdaden tegen de mensheid.

Herken je ze? Ik leg ze uit.
In de eerste zin moet psychiatrische vervangen worden door psychische. Het gaat hier namelijk niet om een geestesziekte zoals depressie of meervoudige persoonlijkheidsstoornissen. Faalangst wordt niet door een psychiater behandeld, maar door de psycholoog. Het is dus een psychische aandoening en geen psychiatrische aandoening. Klein verschil, maar voor je ziektekostenverzekering een kapitale.
In de tweede zin hebben we te maken met een laag zelfbeeld, niet met een laag eigenbeeld. Het woord eigenbeeld bestaat zelfs niet eens! Misschien was de schrijver van deze zin in de war met eigenwaarde, wat natuurlijk veel met je zelfbeeld te maken heeft.
Die laatste is wel een lastige. Die ex-dictator heeft natuurlijk gruwelijke dingen gedaan. Maar die gruwelijke dingen heeft hij niet tegen de gehele mensheid uitgevoerd, maar alleen op zijn eigen volk, wat natuurlijk erg genoeg is. De dictator is echter aangeklaagd voor misdaden tegen de menselijkheid. Het gaat namelijk om misdaden tegen de menselijke waardigheid en daarom gebruiken we deze combinatie.

Inconsequent gebruik van werkwoordstijden

En dan de laatste van vandaag. De bedoeling is dat je een werkwoordstijd consequent gebruikt. Dat betekent dat je in een zin niet eerst de tegenwoordige tijd kon kunt gebruiken en daarna de verleden tijd (oeps). Foei Martha! Let dus op dat je de juiste werkwoordstijden gebruikt in je zin.
De antwoorden van de zinnen van verkeerde voorzetsels:
1. “de oorzaak van” en “de oplossing voor”
2. “tegen/aan iemand gezegd” en “aan iemand verteld”
3. “een parallel trekken met” en “een lijn trekken naar”