Stijlkwesties: de foutieve beknopte bijzin
Weer een leuk onderwerp in de stijlkwesties op zinsniveau: de foutieve beknopte bijzin. Eerst maar eens wat uitleg geven over de beknopte bijzin, voor ik ga uitleggen wat er fout kan gaan. En dan ook nog maar even kort aangeven wat nu ook al weer een bijzin is en wat een hoofdzin.
Een hoofdzin is een zin waarin de persoonsvorm altijd op de tweede plek in de zin staat, behalve bij een gebiedende wijs of een vraagzin. De hoofdzin kan een enkelvoudige zin zijn (Hij loopt naar school) of een meervoudige zin (Hij loopt naar school, omdat zijn fiets gestolen is). De hoofdzin is de romp van een zin, een bijzin is daarvan afhankelijk. Je kunt een bijzin herkennen aan het feit dat de persoonsvorm op de laatste plaats of de een na laatste plaats staat. Kijk maar naar het volgende zinnetje
- Hij loopt naar school, omdat zijn fiets gestolen is.
- Hij loopt naar school, omdat zijn fiets is gestolen.
De tweede zin is mijns inziens iets onnatuurlijker, maar dat is een kwestie van smaak. Daar zal ik dus niet over vallen. In het eerste stukje, de hoofdzin, staat de persoonsvorm op de tweede plek. Zo herken je dus de hoofdzin en de bijzin. Wat je nog moet weten is dat de bijzin afhankelijk is van de hoofdzin. Zonder hoofdzin staat de bijzin er maar een beetje verloren bij.
De beknopte bijzin is een zin waarin geen onderwerp te vinden is.
Het onderwerp in de beknopte bijzin is hetzelfde als het onderwerp in de hoofdzin. Daarom kun je het onderwerp in de bijzin weglaten. Daardoor wordt het zinnetje korter. Zoals ik al eerder aangaf bij de foutieve samentrekking is de taalgebruiker lui. Daarom wil hij zo weinig mogelijk woorden gebruiken. Je herkent de beknopte bijzin aan een voltooid deelwoord (gedanst) of een tegenwoordig deelwoord (dansend).
- Liedjes zingend, liep Klara naar school.
- Na liedjes gezongen te hebben, zetten de meisjes hun schoentje voor Sinterklaas.
In de eerste zin is Klara zowel het onderwerp van de hoofdzin als in de beknopte bijzin. Bij zin twee zijn het de meisjes die liedjes hebben gezongen en hun schoentje hebben gezet. Beide beknopte bijzinnen zijn correct.
Maar dat kan ook hilarisch fout gaan: de foutieve beknopte bijzin
Eerst maar eens wat voorbeeldjes geven en kijken of jullie er zelf uitkomen:
- Na een half uur in de oven te hebben gestaan, aten de gasten de pizza op.
- Vrolijk dansend, werden de aardappels geschild.
- Ingesloten vindt u de brochure van ons vakantiepark.
- Eenmaal op de camping aangekomen, begon de langverwachte zomervakantie.
- Hijgend op het station aangekomen, vertrok de trein net.
Denk even na voor je verder leest…
…
…
…
…
Oké, dan krijgen jullie nu de antwoorden:
- In deze zin hebben de gasten in de oven gestaan en niet de pizza. Correct zou zijn:
Nadat de pizza een half uur in de oven had gestaan, aten de gasten hem op. - Deze zin laat de aardappels vrolijk dansen. Ik heb nog nooit een aardappel zien dansen, eerlijk gezegd. Overigens is het in verband met verwondingen beter om aardappels niet dansend te schillen, maar dat terzijde.
Terwijl de kinderen vrolijk dansten, werden de aardappels geschild. - Wie wordt er hier nu ingesloten: de brochure of de u? Zoals het er nu staat, is het de u die in de envelop wordt gedaan. Niet handig.
In de envelop vindt u de brochure van ons vakantiepark. - Wanneer begint nu de zomervakantie: op het moment dat we op de camping komen? Lijkt me niet.
Toen we op de camping waren aangekomen, begon de langverwachte zomervakantie. - Volgens mij is het tijdperk van de stoomtrein al een tijdje voorbij, dus echt hijgend zal een trein niet vertrekken, eerder passagier die te laat is.
Toen hij hijgend op het station aankwam, vertrok de trein net.
Hoeveel had je er goed? Meestal voel je wel aan dat een zin wringt, ook al kun je er net niet de vinger op leggen. Check dan eerst of in beide zinnen het onderwerp gelijk is. Nee? Dan zit daar waarschijnlijk de fout.
Volgende week zal ik verder gaan met foutieve opsommingen en onvolledige zinnen.
Meer weten of vragen?
Ben je geïnteresseerd geraakt door dit blog? Stuur me een berichtje en help je verder!
Beste Martha,
Na uren geploegd en gezweet te hebben op dit onderwerp voor dochters die hier proefwerk over hebben eindelijk succes!!!
Wat een top!!!! uiteg!!! En zo grappig dat het ook blijft hangen!!! Eindelijk begrip! Als het voor de klas zo gedaan zou worden, zou men Nederlands een leuk vak gaan vinden!
Top, top, top!!! Waar kan ik jouw andere Nederlands uitleg vinden?
Staat het ergens bij elkaar?
Hier hebben mijn dochters (en ik) echt iets aan!!!
Hartelijk dank!