Voor veel leerlingen is het een ramp: het maken van een goede samenvatting. Maar ik denk dat ook volwassenen gebaat zijn bij instructies voor een goede samenvatting. Er komen nog al eens wat onbeholpen notulen voorbij, die in de volgende vergadering weer geamendeerd moeten worden. Dus vandaar dat ik vandaag de vraag beantwoord: hoe schrijf je een goede samenvatting?

bron

Er zijn drie soorten samenvatting

De beknopte, geleide en schematische samenvatting. De beknopte en de geleide krijg je het meest op school, de schematische is erg handig als je kort en snel verbanden moet aangeven.
De schematische samenvatting is een samenvatting die je maakt met behulp van pijltjes, cirkels en andere symbolen. Je gebruikt deze vaak als je snel moet aangeven hoe iets werkt of in elkaar steekt. De geleide samenvatting schrijf je aan de hand van richtlijnen. Deze vorm van samenvatten wordt gevraagd op de Centrale Eindexamens. Een beknopte samenvatting maak je zonder richtlijnen. Ik zal het alleen over de beknopte en de geleide samenvatting hebben.

De beknopte samenvatting

Als je veel moet leren, kun je het beste een samenvatting maken. Doordat je dit maakt, probeer je ordening aan te brengen in je leerstof of in een stuk tekst dat je moet lezen voor je werk bijvoorbeeld. Je maakt hier een beknopte samenvatting: de hoofdzaken staan zet je in die samenvatting en doordat je de tekst aandachtig doorleest, komt de leerstof makkelijker in je hoofd of krijg je een beter begrip van de tekst.

De geleide samenvatting

Dit is de samenvatting die je op je eindexamen krijgt. De enige reden voor het schrijven van een geleide samenvatting is het feit dat dit onding beoordeeld moet worden. Daar zijn richtlijnen voor nodig. Dit heb ik overigens niet getoetst bij het Examen Comité: dit is mijn eigen bescheiden mening. Bij een geleide samenvatting schrijf je dus een samenvatting aan de hand van een opdracht. In die opdracht staat wat er in de samenvatting moet komen te staan en hoeveel woorden je mag gebruiken. Tip: ga niet over dat aantal woorden heen. Probeer desnoods wat lidwoorden te verwijderen of iets korter op te schrijven.
Bedenk bij het schrijven van een samenvatting vooral: snapt iemand die de tekst niet gelezen heeft waar het over gaat? Of: kan mijn beste vriend(in) met deze samenvatting een tien halen voor zijn/haar proefwerk?

Hoe maak je een goede samenvatting?

Een goede samenvatting moet voldoen aan een aantal eisen:

1. De kernpunten van de tekst moeten erin staan;
2. Maak onderscheid tussen hoofd- en bijzaken;
3. Geef je samenvatting een goede structuur.

1. Zoek de kernpunten van de tekst

Dat doe je door op zoek te gaan naar de kernzinnen, het onderwerp en de hoofdgedachte van de tekst. De kernzinnen zijn de belangrijkste zinnen van een alinea. Bijna iedere alinea heeft een kernzin. Als je die eruit haalt, dan kun je die gebruiken voor je samenvatting. Met behulp van de kernzinnen zoek je het onderwerp en de hoofdgedachte en voilà: je hebt je samenvatting. Tip: onderstreep tijdens het lezen de kernzinnen en zoek uit welke verbanden er tussen de verschillende alinea’s bestaan.
Was het maar zo makkelijk…
Er komt namelijk nog wat meer bij kijken.

2. Maak onderscheid tussen hoofd- en bijzaken

Het is belangrijk dat je vooral de hoofdzaken in je samenvatting gebruikt. Dat betekent met name dat je er geen voorbeelden in zet of dingen die eigenlijk niet ter zake doen.De hoofdzaken vind je vooral in de kernzinnen. Als alleen de hoofdzaak noemen niet genoeg duidelijkheid schept, kun je een beetje uitweiden om verduidelijking te geven. Doe dit zo bondig mogelijk.
Probeer ook zo direct mogelijk, to the point, te formuleren. Vermijd daarom formuleringen als: In dit artikel zegt de schrijver… of De schrijver beweert…. Houd het kort en maak geen omwegen.

3. Structureer je samenvatting

Zorg ervoor dat je bij je samenvatting niet van de hak op de tak springt, maak er een logisch verhaal van. Houd daarbij de alineaverbanden in het oog. Die had je bij punt 1 al uitgezocht. Plaats niet alle kernzinnen achter elkaar, maar kijk hoe je die het beste kunt indelen met alinea’s. Denk hierbij aan het gebruik van verwijswoorden en signaalwoorden. Gebruik ook inhoudswoorden: dat zijn woorden die je kunt herhalen om een verband duidelijker te maken. Bijvoorbeeld: De jongens verloren van de meisjes met voetbal. De jongens baalden.

4. Herschrijf je samenvatting in je eigen woorden

Ja dit is een dubieuze. Er wordt van je gevraagd om zo dicht mogelijk bij de tekst te blijven. Hoe kan dat beter dan door zinnen letterlijk over te nemen? Toch kun je dat beter niet doen, vind ik. Als je zinnen letterlijk overneemt, dan kan het zijn dat je moeite hebt om structuur aan te brengen in de tekst. Je eigen woorden zijn vaak beter dan de woorden uit de tekst. Mocht je leraar nu zeggen dat je zinnen mag overnemen: doe het vooral, maar verlies het belang van structuur en duidelijkheid niet uit het oog.

Dan nog wat tips

1. Probeer van moeilijke woorden te bedenken wat ze kunnen betekenen. Dat helpt je bij het begrip van de tekst en maakt het schrijven van je tekst makkelijker;
2. Heeft de tekst geen duidelijke structuur, maak dan zelf alinea’s. Iedere alinea is een nieuw deelonderwerpje;
3. Is de schrijver veel gedachtesprongen aan het maken, zet dan op een kladblaadje welke alinea’s bij elkaar horen en waar ze over gaan, dan heb je de helft van je tekst al bij elkaar;
4. Onderstreep signaalwoorden en schrijf het alineaverband in de kantlijn van de tekst;
5. Onderstreep de kernzinnen.

Uiteindelijk is het schrijven van zo’n samenvatting niets meer dan goed lezen en onderscheiden en oefenen. En vooral doorgaan!