Deze week in het kader van mijn spreekwoordenserie het spreekwoord Iets met argusogen bewaken. Dat wil zeggen dat je iets scherp in de gaten houdt. Een andere variant van het spreekwoord is iets met argusogen bekijken. De betekenis van het spreekwoord (in beide versies) is terug te voeren op de overspelige Griekse god Zeus.

De herkomst van het spreekwoord

Op een dag zag Zeus een prachtige priesteres genaamd Io en zoals het een goede mythologische god betaamt, werd hij verliefd op haar. Omdat Hera, de vrouw van Zeus, zoiets al vermoedde, veranderde zij Io in een koe om de priesteres onbereikbaar te maken voor haar echtgenoot. Ze liet Io bewaken door Argus, een monster met honderd ogen die nooit tegelijkertijd dicht waren.
Zeus was niet voor een gat te vangen en gaf Hermes, de boodschapper van de goden, opdracht om de koe te stelen. Dit plan mislukte door verraad. Hermes kon echter heel goed fluit spelen. Hij speelde zo mooi dat hij Argus in slaap kreeg en zo Io bevrijdde. Hermes doodde Argus en bracht Io bij Zeus. Wat Io zelf vond van dit alles vermeld het verhaal niet.
Hera zette de ogen van de reus Argus op de staart van haar favoriete vogel, de pauw, maar ze was nog niet klaar met Io. De priesteres had nog altijd de gedaante van een koe. Hera stuurde een horzel op haar af, die haar bleef prikken. Io leed enorm veel pijn en Zeus smeekte Hera om de horzel weg te nemen en Io haar menselijke gedaante terug te geven. Uiteindelijk gaf Hera gehoor aan Zeus’ smeekbede en Io leefde verder als vrouw in Egypte. Ze kreeg een zoon van Zeus die later de stad Memphis stichtte.
In een andere versie van het verhaal is Zeus degene die Io in een koe verandert om haar te beschermen tegen zijn wraakzuchtige vrouw. Hera vraagt dan aan Zeus of ze de koe mag hebben en laat de koe dan door Argus bewaken.

De kleine letter in de argusogen

Hoewel Argus de naam van een reus was, schrijven we het spreekwoord met een kleine letter: argusogen. De eigennaam is op de achtergrond geraakt, weinig mensen weten nog dat bovenstaand verhaal achter het spreekwoord schuil gaat.