Stijlkwesties: foutieve opsommingen, foutieve inversie en onvolledige zinnen
Dit zijn de laatste stijlkwesties op zinsniveau die ik zal behandelen. Vanaf volgende week zal ik weer een nieuw onderwerp aansnijden. Als er suggesties zijn voor onderwerpen hoor ik het graag! Maar nu eerst de foutieve opsommingen, foutieve inversie en onvolledige zinnen. Ik zal beginnen met de onvolledige zinnen. Vervolgens de foutieve opsommingen om als laatste de foutieve inversie te beschrijven.
Onvolledige zinnen
“Stop! Wacht! Niet zo snel!”
Dit zijn drie onvolledige zinnen, maar deze zijn niet fout. Drie soorten onvolledige zinnen zijn niet fout, namelijk zinnen de we gebruiken bij:
- noodsituaties, zoals hierboven;
- krantenkoppen: Koningsdag groot succes;
- mededelingen: briefjes bij de administratie inleveren.
Onvolledige zinnen die wel fout zijn:
Losse bijzinnen
Ik eet geen vlees. Omdat ik de bio-industrie verafschuw.
Ik eet geen vlees, omdat ik de bio-industrie verafschuw.
Zinnen die beginnen met een voegwoord (omdat, doordat, hoewel, ofschoon, want) moeten altijd aan de hoofdzin gekoppeld worden met een komma. De tweede zin in bovenstaand voorbeeld is correct.
Ontbrekende woorden
Je kunt een zin met ontbrekende woorden herkennen door hem hardop te lezen en te constateren dat hij niet loopt. Een andere manier is om te kijken naar de letterlijke betekenis en te zien dat dat onmogelijk is.
- Kan een huis worden afgetrokken?
- We verzoeken u de ter reiniging aangeboden goederen vooraf te voldoen.
- De situatie in deze eeuw is te vergelijken met de Middeleeuwen.
In zin 1 is de letterlijke betekenis niet mogelijk. Daarom missen hier woorden in de zin. Een betere versie is helaas langer: Kunnen de kosten van een huis worden afgetrokken van de belastingen.
Bij zin 2 lijkt erop alsof de goederen van tevoren aangeboden moeten worden, maar dit is logisch. Ook hier moeten woorden tussen u en de toegevoegd worden: het bedrag van.
In zin 3 vergelijk lijkt het of je een situatie vergelijkt met een tijdperk, terwijl je dat waarschijnlijk niet bedoelt. Beter is om hier een paar woordjes toe te voegen: De situatie in deze eeuw is te vergelijken met die in de Middeleeuwen.
Telegramstijl
Behalve als je snel een mededeling moet doen – Ben boodschappen doen -, is deze stijl in zakelijke teksten af te raden. (Sowieso is het niet handig om in een zakelijke tekst te melden dat je boodschappen aan het doen bent ;-).) Maar stel dat je een betoog tegen milieuvervuiling schrijft, dan kun je beter volledige zinnen gebruiken om je punt duidelijk te maken.
Foutieve opsommingen
Als je een opsomming schrijft, let er dan op dat je je aan de regels voor een opsomming houdt: komma’s als je alleen woorden opsomt, puntkomma’s als je zinnetjes opsomt. Hoewel dit vrij simpele onderdelen zijn om te onthouden, is er nog iets waar het soms fout kan gaan bij opsommingen en wel de stam van de opsomming. De stam is het inleidende zinnetje voor de opsomming. Kijk maar eens naar deze foutieve opsomming:
In de les Nederlands is het belangrijk dat:
- je oplet tijdens de uitleg;
- dat je aantekeningen maakt,
- goed je gemaakte huiswerk nakijkt.
In het eerste lid van de opsomming is er niets aan de hand. Je ziet dat de stam vlekkeloos overloopt in het eerste lid van de opsomming. Het tweede lid geeft echter problemen: hier is het woordje dat overbodig. Het staat immers al in de stam. Daarnaast staat er aan het einde onterecht een komma. Dit moet een puntkomma zijn. Bij het derde lid van de opsomming mist het woordje je. Als je het zinnetje vanaf de stam doorleest, zie je dat het niet lekker loopt. Het is dus belangrijk dat je alle leden van een opsomming nakijkt bij het schrijven ervan.
Foutieve inversie
Voor ik uitleg wat er fout kan gaan bij inversie, lijkt het me handig dat ik eerst uitleg wat inversie precies is. Inversie is een omkering. Vroeger werd het een Tante Betje genoemd. De taalcriticus Charivarius noemde deze fout naar zijn Tante Betje die deze taalfout veelvuldig maakte, zo zegt de overlevering. Maar wat is nu precies de omkering? Kijk naar het volgende zinnetje:
Deze zin lees ik en zie ik de fout.
Waarschijnlijk voel je intuïtief aan wat er fout is. Misschien kun je zelfs de vinger erop leggen. De Nederlandse taal heeft als gewone woordvolgorde onderwerp – persoonsvorm. Als de zin niet met het onderwerp begint, dan noemen we dat een inversie: ander zinsdeel – persoonsvorm – onderwerp. In de hoofdzin is de gebruikelijke volgorde onderwerp – persoonsvorm. Het zinnetje in het voorbeeld bestaat uit twee hoofdzinnen: Deze zin lees ik. Zie ik de fout. Als we naar de standaardvolgorde van onderwerp – persoonsvorm kijken, dan zie je dat het tweede zinnetje niet klopt. Daar staat eerst de persoonsvorm en dan het onderwerp. Dit is een foutieve inversie. De juiste zin moet zijn:
Deze zin lees ik en ik zie de fout.
Inversie wordt gebruikt om teksten levendiger te maken, maar let op dat je niet gaat schrijven zoals de Tante van Charivarius.
Meer weten of vragen?
Ben je geïnteresseerd geraakt door dit blog? Stuur me een berichtje en help je verder!
Hmz, dat van die losse bijzinnen (omdat, want) doe ik dus geregeld verkeerd. Dat moet ik dan nog eens gaan verbeteren in mijn blogarchief.