In het zesde deel van de serie schrijfmisverstanden volgt het misverstand dat de inhoudsopgave pas als laatste aan de tekst kan worden toegevoegd. Dit is slechts ten dele waar: de definitieve inhoudsopgave komt als laatste.

Je kunt ook een voorlopige inhoudsopgave neerzetten

Dan weet je beter waar je het over gaat hebben. We noemen dit alleen niet altijd een inhoudsopgave. Vaker spreken we over een structuurschema. Het structuurschema kent een aantal voordelen:

1. Het geeft een eerste ordening: je wordt gedwongen om je materiaal onder te verdelen in hoofdstukken;
2. Het biedt hulp bij het verzamelen van materiaal: misschien is er iets nog niet compleet of je hebt al zoveel van een bepaald deelonderwerp dat je daar kunt stoppen met verzamelen. Je krijgt zo ook een overzicht van je onderwerp. Als iets buiten je verhaallijn valt, hoef je daar in ieder geval geen energie meer aan te besteden.
3. Je kunt gemakkelijker in overleg met je opdrachtgever. De opdrachtgever kan eventueel bijsturen, zodat je niet hele hoofdstukken voor jan met de u weet wel naam schrijft.
4. Iets waar ik zelf nog in mag verbeteren: het maken van een efficiënte werkverdeling wordt mogelijk. Je kunt namelijk inschatten hoeveel tijd het schrijven van een onderdeel kost en hoeveel tijd je nog moet besteden aan het verzamelen van informatie. Ook kun je taken verdelen als er een voorlopige inhoudsopgave is bij meerdere schrijvers.
5. Een ander voordeel van het hebben van een inhoudsopgave is het verplaatsen van informatie. Soms loopt een artikel beter als je de informatie op een andere plek zet. De opening van je artikel kan er beter van worden, waardoor het beter gelezen wordt.
6. Het laatste voordeel is dat je een schatting kunt maken van de omvang. Zo kun je evenwicht in je artikel aanbrengen of het in tweeën splitsen als het te lang zou worden.

Ook als je nog geen informatie hebt, kun je een structuurschema inzetten om je te helpen. Er zijn verschillende ordeningsschema’s of tekstmodellen die je kunt gebruiken, afhankelijk van de gekozen invalshoek.

• Voor een onderzoeksverslag kies je: inleiding – beschrijving probleem – werkwijze – resultaten – conclusie;
• Een probleemoplossend rapport is gebaat bij: inleiding – probleemanalyse – oplossing(en) – beoordeling – conclusie / advies;
• Een evaluatierapport kent vaak de indeling: inleiding – beschrijving relevante eigenschappen van het beoordeelde – criteria – beoordeling – conclusie.

Dan nog even dit

Het hoeft natuurlijk niet, zo’n voorlopige inhoudsopgave. Ik schrijf zelf liever organisch en ga daarna pas ordenen. Met andere woorden: schrijven doe ik aan de hand van de informatie die ik vind en aan het einde van het schrijfproces staat alles door elkaar. Daarna ga ik ordenen.
Hoewel, dat is niet helemaal waar. In mijn hoofd zit een inhoudsopgave bij de teksten die ik schrijf. Maar die komt nooit op papier.
Wat ik eigenlijk wil zeggen, is: voorlopige inhoudsopgave of niet, aan het einde moet er een geordende tekst uit de brij van woorden ontstaan. Dat is het allerbelangrijkste.