November is begonnen. November is een maand waar je je al gaat voorbereiden voor de feestdagen. Er zijn nogal wat heiligendagen in deze maand: denk maar aan Allerheiligen, Sint Maarten en de aankomst van Sint Nicolaas.

Vooral Sint Maarten heeft veel over de maand te zeggen in de weerspreuken. Maar liefst zeven spreuken geven Sint Maarten macht over het weer:

1. Als het nevelig is op Sint Martijn, dan zal de winter niet koud zijn;
2. Als op Sint Martijn de ganzen op het ijs staan, moeten ze met Kerst door het slijk gaan;
3. Is er een donkere lucht op Sint Martijn, dan zal het een zachte winter zijn;
4. Is er met Sint Martijn nog loof aan de bomen, dan mag men van een strenge winter dromen;
5. Heeft Sint Martijn een witte baard, dan blijft ons sneeuw noch ijs bespaard;
6. Is de dag op Sint Martijn helder, dan dringt de vorst door tot in de kelder;
7. Een zuidenwind op de dag voor Sint Martijn, dan zal het een zachte winter zijn.

Maar de belangrijkste spreuk voor de ijsmeesters in het hoge noorden lijkt me deze spreuk:

Vriest het op Sint Katrien, dan vriest het nog zes weken nadien

Sint Katrien valt op 25 november

Het gaat hier om de heilige Catharina van Alexandrië. Catharina is de dochter van de heidense prins Costas en de heidense prinses Sabellina. Sabellina had een voorspellende droom gehad over haar eerste kind. Het zou een zeer roemvol kind worden. Toen het meisje geboren werd, noemde ze het Catharina, wat rein en puur betekent.
Het meisje groeide voorspoedig op en wist op jonge leeftijd al zoveel kennis te verzamelen, dat zij zich kon meten met de slimste mannen in het rijk. Ze wist alles van wiskunde, astronomie, filosofie en las graag de werken van Plato en was bij Socrates in de leer gegaan. Er werd gezegd dat Catharina het antwoord wist op alle vragen waarmee de koningin van Sheba bij koning Salomo was gekomen.
Toen haar vader overleed, werd zij koningin. Ze hield zich echter liever bezig met haar studies, dan dat ze zich bekommerde om het dagelijks bestuur van het land. Ze toonde zelfs minachting voor het volk. Dat pikte het volk niet en de edelen die bij Catharina kwamen, vonden dat er een parlement bijeen geroepen moest worden. Ook vonden zij dat Catharina maar moest trouwen, zodat haar man het land kon regeren en het leger aanvoeren.
Catharina was in de war en vroeg zich af wat voor man dat dan moest zijn. De edelen antwoordden dat zij vier gaven had gekregen van God: schoonheid en gratie, wijsheid, kennis en kunde, enorme rijkdom en de voordelen van de hoogst denkbare afkomst. Die zou zij moeten doorgeven aan haar kinderen, zodat zij op hun beurt ook het land konden regeren.
Maar de koningin antwoordde, dat zij dan eerder Hem moest beminnen als dank voor zijn goede gaven. Ze gaf de edelen te verstaan dat deze man dan ook aan vier gaven moest voldoen: hij moest zo rijk zijn, dat niemand rijker was dan hij, ook moest deze man zo knap zijn dat zelfs de engelen hem ten dienst wilden zijn, daarnaast moest hij van zulk een edele geboorte zijn, dat het volk als vanzelf eer aan hem zou brengen en als vierde moet hij zo mild zijn dat hij alles wat hem wordt aangedaan kan vergeven. De edelen dachten dat zo’n man niet bestond.
Op twee dagreizen afstand woonde een kluizenaar, die in een droom Maria voor zich zag verschijnen. Zij stuurde de kluizenaar met de volgende boodschap naar de koningin. De man die zij wilde hebben, bestond: dat was haar Zoon. Catharina kreeg van de kluizenaar een plaatje van Jezus en zij werd op slag verliefd op Hem.

Nu kreeg Catharina een droom

Ze werd door de kluizenaar meegevoerd naar de top van een hoog gebergte. Na de eerste poort zagen ze een stoet in wit geklede engelen met kransen van witte lelies in hun handen. Deze brachten haar naar een tweede, in purper geklede stoet engelen met rode rozenkransen op hun hoofden. De derde poort bracht Catharina bij Maria, die omringd werd door engelen en martelaren. Maria accepteerde Catharina en bracht haar naar haar Zoon. Maar Jezus draaide zijn gezicht weg en zij: “Ze is niet goed genoeg voor mij. En ze is ook niet mooi genoeg voor mij.”
Huilend werd koningin Catharina wakker. Ze riep de kluizenaar bij zich en vroeg hem wat zij moest doen om Hem waardig te worden. De kluizenaar merkte op, dat zij nog geen christen was. Hij onderwees haar in het christendom en doopte haar.
Opnieuw droomde Catharina dat zij voor Jezus geleid werd door Maria. Deze keer keek Jezus haar aan en sprak een trouwgelofte uit. Hij deed een ring aan haar vinger. Toen Catharina wakker werd, zat de ring er nog steeds. Zij beschouwde zichzelf vanaf dat moment als vrouw van Christus.

Op een dag ontmoette zij keizer Maxentius

Deze keizer vond dat het hele volk eer moest betonen aan de heidense goden. Catharina was niet gegaan en ook haar hofhouding bleef thuis, maar de christenen onder haar volk begaven zich jammerend naar de tempel omdat ze niet dood wilden. Catharina ging, toen ze begreep wat er gebeurde, naar de keizer en ging met hem in discussie.
Maar de keizer, onder de indruk van haar wijsheid en schoonheid, liet haar naar zijn paleis brengen en daar bewaken, omdat hij even geen antwoord wist te geven op haar argumenten. Hij liet Catharina opnieuw beginnen met haar verhaal, maar kon niet tegen haar op. Daarom zei hij: “Ik zie wat je doet: je probeert ons te ontmoedigen door je filosofische trucjes.” Hij liet daarop de slimste mannen uit de stad bijeen komen om haar af te troeven, wat natuurlijk niet lukte.
Toen kwamen de martelingen. Ze zou op vier wielen worden vastgebonden met ijzeren pinnen, zodat ze uit elkaar getrokken zou worden. Maar de vrouw van de keizer greep in: het was nu wel welletjes met al die martelingen. Maxentius was zo boos dat hij zijn vrouw liet doden.
Catharina stierf uiteindelijk ook aan haar martelingen. De slagen op haar hoofd spleten haar schedel open en in plaats van bloed kwam er melk uit. Haar lichaam werd opgehaald door de engelen. De heilige stierf als maagd en behoort tot de vier Kapitale maagden: Barbara, Catharina, Margaretha en Dorothea.

Sint Katrijn in november en de sneeuw

Catharina is patrones van de maagden en ongetrouwde vrouwen. Mijn idee is dat vriesweer en Sint-Catharina samen genoemd worden in die maagdelijkheid zit. Vrieskou gaat vaak gepaard met sneeuw. Niet altijd, maar vaak wel. Sneeuw is wit, wit is de kleur van de maagdelijkheid. Oke, dat is redelijk ver gezocht, maar ik wilde dit verhaal gewoon vertellen.
Het kan ook zijn dat Catharina vaak met een witte mantel wordt afgebeeld. Dan komt die sneeuw als witte mantel metafoor ook om de hoek zetten.
Die ijsmeesters: als het op 25 november vriest, dan is de kans op een elfstedentocht heel groot. Laten we dan maar hopen op een koude 25 november!
Spreekwoorden zijn de kers op de taart van de Nederlandse taal, de krenten in de pap, zogezegd. Iedere week wil ik een spreekwoord behandelen. Voel je vrij om een spreekwoord aan te dragen als je wil weten waar het vandaan komt. Dan ga ik op onderzoek. Bekijk alle spreekwoorden.