Carel de Mari is een nieuwe wekelijkse blogopdracht gestart: hij geeft een woord waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Dit doet hij op dinsdag. Als taalliefhebber doe ik hier graag aan mee. Zijn eerste woord is: hand. Ik vraag me af of hij doorhad dat er in totaal zo’n 44 spreekwoorden en gezegden zijn met dit woord erin. Gelukkig hoef ik er maar een te behandelen.

Ik kies voor het volgende spreekwoord:

De hand in eigen boezem steken

De betekenis

Dit betekent dat je de schuld bij jezelf zoekt in plaats van de schuld bij een ander neerleggen. Het heeft te maken met een zeldzame, maar goede eigenschap: zelfreflectie. Niet iedereen kan en durft namelijk zijn eigen geweten te raadplegen.

De herkomst

Dit spreekwoord vinden we terug in het bijbelboek Exodus 4: 6-8 in de vertaling van 1951:

Wederom zeide de HERE tot hem (Mozes): Steek uw hand in uw boezem. En hij stak zijn hand in zijn boezem en toen hij ze eruit trok, zie, zijn hand was melaats, sneeuwwit. Daarop zeide Hij: Steek uw hand opnieuw in uw boezem. En hij stak zijn hand opnieuw in zijn boezem en toen hij ze eruit trok, zie, zij was weer geworden als zijn overige vlees.

Erg waarschijnlijk is het niet: het gaat hier niet om de eerder genoemde zelfreflectie. Het gaat erom te laten zien hoe machtig God is.

De hand als onderdeel van spreekwoorden

Dit lichaamsdeel wordt vaak gebruikt in spreekwoorden, net als het andere lichaamsdeel dat vlak bij de boezem zit: het hart. Er is zelfs een spreekwoord dat beiden verenigd, namelijk met de hand over het hart strijken. Het hart en daarmee ook de boezem zijn de plek waar het gevoel zit en daarom worden deze beelden vaak gebruikt in spreekwoorden en uitdrukkingen.
Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.