Mijn moeder is goed in spreekwoorden. Ze weet voor iedere gelegenheid wel een uitdrukking of gezegde te noemen. Toen ik klein was zei ik eens tegen haar: “Mam, ruim jij mijn kamer even op.” Ze antwoordde: “Commandeer je hond en blaf zelf.” Ze was boos, maar ik begreep het niet. Deze kende ik niet.
Ja, het was niet echt aardig wat ik had gezegd, maar ik was wel heel jong nog. Wist ik veel.
Deze week is het woord voor een uitdrukking of gezegde van Carel: hond. Opnieuw een flinke keuze in spreekwoorden.

Commandeer je hond en blaf zelf

Het betekent dat je weigert een bevel uit te voeren. Werkweigering van mijn moeder dus.
Dit gezegde is volgens de etymologiebank voornamelijk bekend in Noord- en Zuid-Holland. Andere vormen die voorkomen zijn:

• komdijr dien hond en blaf zulf
• kommandearje dyn hounen en blaf sels (Fries)

In 1629 kwam dit spreekwoord al voor als: Commandeert uwen hond en bast zelf.
Het woord commanderen, bevelen, leiden of gelasten, komt van het Franse commander. Het woord komt al voor in de 16e eeuw. Als we verder teruggaan in de etymologie van dit woord, gaan we terug naar het Latijn: commandare, waar het ook aanbevelen of toevertrouwen betekent. Ook het woord mandaat is verwant aan commanderen.
De commando en de commandant zijn ook familie van commanderen. In het Engels is het woord commandeer ontstaan: tot militaire dienst dwingen.
Fijn dat mijn moeder dit spreekwoord gebruikte, anders had ik nooit dit stukje kunnen schrijven. En ja, uiteindelijk heb ik mijn kamer zelf opgeruimd. Want: commandeer je hond en blaf zelf. Ik heb ervan geleerd.
Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.