“Twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen.” En toch gaat het vaak goed tussen een protestant en een katholiek. Want uit die tijd stamt het spreekwoord. Een katholiek en een protestant hoorden niet samen te trouwen, je moest binnen je eigen kerk blijven. De duivel in spreekwoorden. Interessante materie.

Want hoe komt de duivel zo vaak in onze spreekwoorden terecht? Er zijn er zo al 42 met het woord erin. En dan reken ik het woord duvel niet mee. Vaak werd het woord duivel niet gebruikt. Een bijgeloof is dat je onheil over je afroept als je de gevallen engel bij naam noemt. En hij heeft flink wat namen: Beëlzebub, Satan (Shiaitan in de Koran), Lucifer, de Boze, Azazel en Belial. En dan ook nog behoorlijk wat andere omschrijvingen, zoals mensenmoordenaar, droes, drommel, Joost, de aanklager, de vader van de leugen en ga zo maar door.
Veel van onze spreekwoorden en gezegden zijn gebaseerd op gevleugelde woorden uit de bijbel. En geen enkel figuur uit de bijbel spreekt zo erg tot de verbeelding als de duivel. Daarom zijn er ook zoveel spreekwoorden waarin hij voorkomt.

De advocaat van de duivel

Ook dit vind ik een mooi spreekwoord. Nog leuker is hoe het tot stand is gekomen. Als in het katholieke geloof een kerkelijk iemand heilig of zalig verklaard moet worden, dan wordt er een rechtbank ingesteld. Twee (waarschijnlijk) kardinalen nemen plaats in de rechtbank als advocaat voor en advocaat tegen de kandidaat. De advocaat die kritische vragen stelt en tegenargumenten inbrengt, is de advocaat van de duivel, de advocatus diaboli, de advocatus Dei is degene die voor de heilig of zaligverklaring pleit.
Dit ligt ten grondslag aan de betekenis van het spreekwoord: het wordt gebruikt voor diegene die kritische vragen stelt tijdens een vergadering of probeert om zaken van de andere kant te bekijken. Een advocaat van de duivel probeert vaak ook de discussie los te krijgen door een mening te vertolken die niet zijn eigen mening is. Vaak ben ik degene die dat doet.
Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.