Vorige week behandelde ik beeldspraak en de week daarvoor het pleonasme, de tautologie en het cliché. Er zijn echter nog veel meer stijlmiddelen. Deze week heb ik het over de hyperbool, het understatement en het eufemisme. Dit zijn stijlfiguren die te maken hebben met overdrijven en terughoudendheid. Deze stijlfiguren maken teksten, mits spaarzaam gebruikt, leuker om te lezen.
Understatement via wordle.net

De hyperbool is een overdrijving

Je kunt een hyperbool gebruiken om iets sterker te zeggen. Vaak wordt een hyperbool ook gebruikt om humoristisch te zijn. De bekendste hyperbolen zijn:

Hij heeft eeuwen gewacht
Zij lachte zich dood
Jullie haastten je een ongeluk

Nu is je een ongeluk haasten natuurlijk niet zo leuk. Zeker niet als het echt gebeurd is. Je haastte je en kreeg daardoor een ongeluk. Niet zo fijn. Overigens: als je een hyperbool teveel gebruikt, dan gaat de kracht eraf, net als een fles cola zonder de dop erop.

Een eufemisme en een understatement zijn hetzelfde, met één duidelijk verschil

Eerst maar eens uitleggen dat zowel het eufemisme als het understatement een “onderdrijving” is. Dat wil zeggen dat je iets minder zegt dan het eigenlijk is.
Laat ik beginnen met het eufemisme: eu is Grieks voor zacht. Je zegt iets zachter dan het is. Als iemand bijvoorbeeld is overleden, dan kun je zeggen dat die persoon ‘is gaan hemelen’. Je zegt dan hetzelfde, maar op een zachtere manier.
Het verschil tussen een understatement en een eufemisme is humor. Een eufemisme werkt dus verzachtend, een understatement gebruik je om de lachers op je hand te krijgen of grappig of grof uit de hoek te komen.

Hij heeft een tuintje op zijn buik
Hij ligt de maaien te voeren
De voetbalhuldiging liep een beetje uit de hand: negentig doden

Dit zijn understatements. Ze worden niet altijd door iedereen gewaardeerd, dus kijk wel een beetje uit wanneer je ze wil gebruiken. Je kunt mensen onbedoeld kwetsen.
Een bijzonder lied dat een flinke understatement laat zien en daarbij ook nog erg cynisch is, komt van Bram Vermeulen: Het gaat goed zo. Gezongen door Jelle Amersfoort, want de originele versie kon ik zo snel niet vinden.

Het verschil tussen cynisme, sarcasme en ironie zal ik proberen duidelijk te maken in het volgende taalblog. Stay tuned 😉