Vorige keer had ik aangekondigd dat ik het verschil tussen cynisme, sarcasme en ironie zou gaan uitleggen. Stiekem was ik al begonnen met alliteratie en wat andere dingen, maar dat staat nu klaar voor volgende week.
Cynisme, sarcasme en ironie zijn alle drie vormen van humor en spot. Tot zover de overeenkomsten. Om misverstanden te voorkomen: ik vind spot een vorm van humor.
ironie in situaties bron

Ironie staat bekend als milde spot

Je hebt niet de intentie om iemand te kwetsen met ironie. Vaak zeg je het tegenovergestelde van wat je bedoelt met een grote glimlach op je gezicht om je gesprekspartner te laten zien dat je het niet meent.

Dat was een slimme opmerking van je.
Vind je het niet een beetje vroeg om al te beginnen?

Natuurlijk is de eerste opmerking dubieus met betrekking tot ironie. Het kan namelijk ook kwetsend overkomen. De basis voor deze opmerking moet wel gelijkwaardigheid van de gesprekspartners zijn, denk ik, anders is de ironie verdwenen en wordt de mindere gesprekspartner toch gekwetst. Er is dus een dunne scheidslijn tussen ironie en sarcasme. De posters van Loesje vind ik vaak op het randje van ironie en sarcasme zitten.

Sarcasme is de bijtende, felle, kwetsende spot

Deze vorm van spot gebruik je als je daadwerkelijk iemand wil kwetsen. Het is een gemene manier van humor, je maakt grapjes ten koste van een ander.

“Breek je nek niet op het trapje”, zegt de beul tegen de terdoodveroordeelde.

Kwetsend, onnodig. Sarcasme betekent bloed willen zien, minachten en beledigen. Zonder aanzien des persoons de lachers op je hand willen krijgen. Sarcasme à la Lebbis:

Cynisme is de humor van de teleurgestelden

Het huwelijk is de oplossing voor stellen die uitgekletst zijn. Dan gaan ze maar trouwen, want dan hebben ze weer wat om over te praten. En als ze uitgepraat zijn over hun huwelijksdag dan nemen ze kinderen. Dan raken ze namelijk nooit uitgepraat.

Dit is mijn meest cynische kijk op het instituut huwelijk. Cynisme is een vorm van humor waarmee je kunt laten zien dat je er niets aan kunt veranderen. Het is nu eenmaal zo. Het is de meest harde, bijtende vorm van spot. Het is een vorm van bitterheid die de spreker laat zien. Hij kan er niets aan veranderen.

“Van dat kruis kan je ook twee galgen maken”, sprak de vakman geringschattend. (Stanislaw Jerzy Lec, Polen)

Als er uit bitterheid gesproken wordt, dan is cynisme een vorm van zelfverdediging. Je weet dat je er niets aan kan veranderen dus je maakt er maar een grapje over.
Hugo Brandt Corstius heeft zelfs een heel woordenboek gemaakt. A is een letter:

celibaat: van de nood een deugd maken
eikel: hoewel ik altijd meer aan een paddestoel moet denken
heureka: Grieks voor handdoek
onderkin: reservewilskracht
verdraagzaamheid: het inzicht dat de ander toch te stom is om tot inzicht te komen
xenofoob: iemand die niet wil weten wat ‘xenofoob’ is

Deze lemmata vond ik op de site van Querido (geen aandelen). Op de site staat Piet Grijs als auteur genoemd. Dit was een pseudoniem van Brandt Corstius.