De Ulster-cyclus is een verzameling van oud-Ierse verhalen ten tijde van de regering van Conchobar mac Nessa. De conflicten tussen de twee provincies Ulaid en Connachta en de daden van Cú Chulainn. De meeste verhalen spelen in de eerste eeuw na Christus; de teksten van de overlevering stammen uit de twaalfde tot en met de vijftiende eeuw. Een van de bekendere verhalen is de runderroof van Cooley.

De runderroof van Cooley, de Táin Bó Cúailnge – geen idee van de uitspraak – is zelfs het centrale verhaal van de Ulster-cyclus. Dit verhaal speelt zich af ten tijde van de oorlog tussen koning Conchobar mac Nessa van de Ulaid en koningin Medb (spreek uit: Maeve) en haar man Ailill van de Connachta.
In dit verhaal komt Cú Chulainn voor. De held. Hij is de zoon van de god Lugh en de dochter van een druïde Cathbad, Dechtire. Lugh had Dechtire drie jaar gevangen gehouden en zwanger gemaakt. De man van Dechtire, Sualtam mac Roth was zo blij dat hij zijn vrouw terugkreeg, dat hij de jongen als zijn eigen zoon opvoedde. Het kind werd Setanta genoemd.
Toen Setanta op vijftienjarige leeftijd met zijn blote handen een hond doodde, besefte men pas hoe sterk hij wel niet was. Dat zat zo. De koning Conchobar mac Nessa had Setanta aangesteld als zijn lijfwacht. Op een avond kwam hij wat later bij de poort aan van de smid Culann waar de koning zich liet vermaken. De enorme waakhond van de smid viel aan en Setanta doodde de hond door zijn schedel tegen een pilaar te pletten. Setanta bood aan om als waakhond te dienen bij Culann tot er vervanging was van de hond. Culann sloeg het aanbod af, maar sindsdien heette Setanta Cú Chulainn, de hond van Culann.

De runderroof uit de Ulster-cyclus

Wikipedia is erg warrig over dit verhaal en ook het boek Encyclopedie van de mythologie dat ik in mijn kast heb staan, geeft amper uitsluitsel over wie nu bij wie hoort. Dit is wat ik heb kunnen distilleren uit de twee verschillende verhalen van Wikipedia en de Encyclopedie.
De aanleiding van de ruzie is de vraag wie er rijker is: Medb of Ailill. Omdat Medb en Ailill allebei evenveel hebben, blijft de strijd onbeslist. Uitgezonderd de stier Finnbennach die van de kudde van Medb naar de kudde van Ailill was gegaan. Om het geheel weer gelijk te maken, besluiten Medb en Ailill de stier Donn Cuailnge van de Ulaid te stelen.
De Ulaid lagen nog te slapen door de vloek van Macha. Daarom werd Cú Chulainn gestuurd om het leger van Medb tegen te houden. Ondanks dat aan Medb voorspeld was dat Cú Chulainn haar leger zou overwinnen, viel zij toch aan. Ze had namelijk drie gunstige voorwaarden om dat wel te doen: de eerste was dat een paar heksen Cú Chulainn’s hand en schouder lieten verschrompelen en Medb viel aan terwijl de helden van Ulaid lagen te slapen. De derde gunstige factor was het feit dat Cú Chulainn de Morrigan had afgewezen als geliefde. Hierdoor had hij haar gunst verspeeld en haar steun verloren.
Toen de krijgers van de Ulaid eindelijk kwamen om Cú Chulainn te helpen, was het te laat. Hij bond zich vast aan een rots om zich staande dood te vechten. Hier stierf hij. Zijn hoofd en rechterhand werden afgehakt en zijn lichaam werd achtergelaten om opgegeten te worden.
Medb kreeg de stier te pakken. Nu had ze evenveel bezittingen als haar man Ailill. Donn Cuailnge doodt de stier Finnbennach en zwerft daarna door Ierland. Donn Cuailnge sterft uiteindelijk van uitputting.
De rest van de Ulster-cyclus bevat de oorlogen tussen Connachta en Ulaid en de heldendaden van Cú Chulainn. Het leven van Cú Chulainn valt grotendeels samen met de Ulster-cyclus. Dat heb ik hier dan ongeveer wel beschreven. Daarom volgende week een stukje over de grote liefdesverhalen van de Keltische mythologie.