Spreekwoord 18: mei
In mei leggen alle vogels een ei, behalve de koekoek en de spriet, die leggen in de meimaand niet.Veel van onze spreekwoorden stammen nog uit de tijd dat niet iedereen kon schrijven, daarom zijn spreekwoorden vaak rijmpjes. Dat is omdat ze dan makkelijker te onthouden zijn. Natuurlijk zijn er ook weer heel veel weerspreuken die de maand mei eer aan doen.
Dus vandaag, op deze grijze, mistige meidag een weerspreuk: Is het klaar met Petronel, dan meet men vlas met een el.
Is het klaar met Petronel…
De heilige Petronella, beschermheilige van de stad Rome, heeft haar naamdag op 31 mei. Ze leefde waarschijnlijk in de 2e of 3e eeuw na Christus en was zoals het een goede heilige betaamt, een martelares voor het christendom.
Zij was al vroeg bekeerd tot het christelijke geloof en wenste haar leven als maagd door te brengen. Haar vader respecteerde dit. Een Romeinse edelman die haar het hof maakte en afgewezen werd, werd daar zo boos om, dat hij haar aangaf als christen. In die tijd was dat natuurlijk niet goed, want de dominante godsdienst was die van Jupiter, Juno en de andere goden van het Romeinse Rijk. Petronella werd daarop onthoofd, omdat ze ook weigerde offers te brengen aan de goden.
… dan meet men vlas met een el
Een el is een oude lengtemaat, die nu eigenlijk niet meer gebruikt wordt. De el liep van het puntje van de elleboog tot aan de pink. De el werd per handelscentrum vastgesteld en kon dus verschillen in lengte. In Amsterdam was de el 68,8 cm, in Den Haag was hij 69,4. In Twente moest je geen ellen bestellen: daar was een el slechts 58,7 centimeter. De Haagse el werd in 1725 als standaard maat neergezet en na de invoering van het metrieke stelsel in 1820, werd deze Haagse variant gelijkgesteld aan 1 meter. De oude lengtematen zoals el (1 meter), duim (1 centimeter) en palm (10 centimeter) werden in 1870 vervangen door de huidige benamingen.
Vlas is een gewas waar al ruim 6000 jaar linnen van gemaakt wordt. De zaden van dit gewas noemen we lijnzaad en wordt tegenwoordig als powerfood gezien. Vlas wordt ongeveer tussen de 80 en 120 cm lang en bloeit in juni. Dan is de vlas dus op zijn hoogst. In de tweede helft van juli wordt de vlas geoogst. Vroeger gebeurde het oogsten met de hand: de plant werd met wortel en al uit de grond getrokken om zo lang mogelijke vezels voor het linnen te behouden. Vlas zou dus aan het einde van mei, zo’n twee ellen moeten meten.
Gorter’s mei
Als neerlandica kan ik het natuurlijk niet laten om nog even te refereren aan het meesterwerk van Herman Gorter: de Mei. Een nieuwe lente en een nieuw geluid is daar de bekende beginzin van die het verhaal gelijk goed samenvat.
Mei is de dochter van de zon en de maan en ziet op het strand hoe haar zuster April wordt begraven. Dan wordt zij zelf geboren en overal waar ze komt, brengt ze bloesems. In dit eerste deel is Mei vooral in de natuur aanwezig.
In het tweede, langste deel van het gedicht, vliegt Mei door de lucht en ontmoet ze Balder, een goddelijke figuur die een lied zingt. Ze is op slag verliefd, maar raakt hem kwijt. Ze blijft zoeken naar hem. In de hemel ontmoet ze Wodan en die vertelt haar dat Balder een dwaler is. Uiteindelijk vindt Mei haar Balder en in genegenheid komen ze tot elkaar. Maar dan wijst Balder haar af omdat hij liever alleen blijft en de kunstenaar in zichzelf wil vinden.
Mei is daar heel verdrietig over en wordt opgevangen door de dichter. Samen wonen ze in de stad, waar de natuur niet vrij en wild is, maar gekooid en gestructureerd. Mei kan haar geliefde niet vergeten, ook al blijft ze de kracht behouden die ze in het begin had. Dan wordt het stilaan ook tijd voor Mei om te sterven. De dichter begeleidt haar naar het strand, waar haar zus April ook begraven is. Daar sterft Mei om plaats te maken voor haar zusje juni, omringd door allerlei figuranten.
Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.
Meer weten of vragen?
Ben je geïnteresseerd geraakt door dit blog? Stuur me een berichtje en help je verder!
0 reacties