Spreekwoord 29: pruim
“*Sprrrrt*. De oude zeeman spuugde tussen zijn tanden door een donkerbruine straal in de kwispedoor.” Zo’n zin kan mij de rillingen over mijn lijf doen lopen. Wat is dat vies. Van die oude kerels die op een pruim aan het kauwen zijn. Zou daar misschien het woord zuurpruim vandaan komen?
Pruimtabak is dus tabak die je kauwt. Wikipedia vertelt mij dat het een van de oudste vormen van tabakconsumptie is. Zelfs de indianen deden dit al. Pruimtabak is nog steeds te krijgen, nu zelfs met smaaktoevoegingen.
Een zure pruim
Een zuurpruim of zuurmuil is een nors, onvriendelijk mens. Zijn pruimen dan zuur? In mijn beleving zijn pruimen juist lekker zoet en sappig. Vandaar misschien dat de pruim die zuur is, een uitdrukking is geworden voor chagrijnige mensen?
Misschien kan pruimtabak na een tijdje ook wel zuur worden, waardoor zo’n pruimer een zuur gezicht kreeg en dan een nieuwe pruim moest pakken om de zure smaak weg te krijgen?
K. ter Laan zegt in zijn boekje Nederlandse spreekwoorden spreuken en zegswijzen uit 1953 dat je bij het uitspreken van het woord pruim een zuinig mondje trekt. Letterlijk zegt hij:
Een pruimenmondje zegt men dat iemand trekt als hij gemaakt spreekt, als hij (of zij) te deftig is, om gewoon te praten. Dan is het net, of men pruim wil zeggen.
Probeer het maar eens, en dan vooral de laatste drie letters [uim]. Je lippen komen naar voren voor de ui-klank en met de [m] gaat je mond dicht in een soort tuitje. Zo trek je dus een zuinig mondje. Dat komt omdat je voor de [ui] al je lippen moet tuiten en met de [m] sluit je die getuite lippen. Zie daar het zuinige pruimenmondje.
Ter Laan zegt helaas niets over de zuurpruim. Om niet een blog vol vragen achter te laten, nog maar even een grappige noot in de vorm van de Klisjeemannetjes die pruimen op sap zetten.
Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.
Plaatje: Jakub Kapusnak
Meer weten of vragen?
Ben je geïnteresseerd geraakt door dit blog? Stuur me een berichtje en help je verder!
Pruimen zijn niet altijd zoet en sappig, ik kan best eens een zure tussen zitten. En zeker omdat je zoet verwacht is die dan niet te pruimen.