Hij laat zich wel heel erg in de kaart kijken is een uitdrukking die mijn moeder graag bezigt, als iemand zich rottig gedraagt tegenover mij of mijn zusje. Of sowieso tegenover mensen die haar dierbaar zijn. Mijn moeder is een vat vol spreekwoorden. Ze weet er overal wel eentje voor.

Je in de kaart laten kijken, betekent dat je je geheimen prijsgeeft. Je kunt je kaarten dan ook beter tegen de borst houden, want dan kan niemand in je kaarten kijken. Het is niet verwonderlijk dat dit spreekwoord uit de wereld van het kaartspel komt.
Je kaarten laten zien, is nooit handig: je kunt dan niet meer winnen. Hetzelfde geldt ook voor mensen die zich rottig gedragen omdat ze zich beledigd voelen. In feite heb jij de slag dan al gewonnen. De ander kan niet verkroppen dat jij het beter of anders doet. Of, stel je voor, gelukkiger bent.

De blankste billen hebben of open kaart spelen?

Een spreekwoord dat te maken heeft met zich in de kaart laten kijken, is het gezegde we zullen eens zien wie de blankste billen heeft. Als je je kaarten op tafel legt of met de billen bloot gaat, dan zie je wie er het beste voor staat, wie de beste kaarten heeft en dus de winnaar is.

Herkomst van het kaartspel

Met de billen bloot gaan, open kaart spelen, zich in de kaart laten kijken, allemaal spreekwoorden die uit het kaartspel komen. Het kaartspel komt waarschijnlijk uit China, waar in de zevende eeuw al met kaarten gespeeld werd. Het oudst bekende kaartspel komt uit de zeventiende eeuw. Hoe het kaartspel zich heeft ontwikkeld en hoe het van China naar het westen is gekomen, is onduidelijk.
In Europa is het kaartspel bekend sinds eind veertiende eeuw, ongeveer 1370. Maar er is een eerdere vermelding van het kaartspel in 1299 in Italië.
De hofhouding, heren, vrouwen en boeren, symboliseren bekende historische figuren. Dit vond ik op Wikipedia:

• Ruiten
  • Heer: Julius Caesar (keizer van het Romeinse Rijk)
  • Vrouw: Rachel (vroomheid)
  • Boer: Hektor (Trojaanse oorlogsheld)
• Harten
  • Heer: Karel de Grote
  • Vrouw: Judith (vastberadenheid)
  • Boer: Etienne de Lahire (metgezel van Jeanne d’Arc)
• Schoppen
  • Heer: Koning David (van Israël)
  • Vrouw: Pallas Athene (Griekse godin van de Wijsheid)
  • Boer: Ogier (vazal van Karel de Grote)
• Klaveren
  • Heer: Alexander de Grote
  • Vrouw: Argine (anagram van regina (koningin), vruchtbaarheid)
  • Boer: Lancelot (ridder van Koning Artur)

Overigens is deze interpretatie niet vrij van discussie, maar het leek me leuk om dit op te nemen.
Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.
Plaatje: Jack Hamilton